چکیده: این پژوهش به منظور ارزیابی تأثیر شیوه‌های کشاورزی حفاظتی در مقایسه با شیوه متداول زراعی بر تراکم و زیست‌توده علف‌های هرز، خصوصیات فیزیولوژیکی و زراعی محصول و همچنین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در تناوب ذرت-گندم در سال‌های زراعی92-1391 و 93-1392 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق مشهد اجرا شد. آزمایش به صورت کرت‌های خرد‌شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با نه تیمار در سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: الف) شیوه‌های مختلف خاک‌ورزی در سه سطح شامل: شیوه‌ متداول خاک‌ورزی (شخم + دیسک + تسطیح + کاشت با بذرکار)، شخم کاهش‌یافته (چیزل پکر + کاشت با بذرکار) و بدون شخم (کاشت مستقیم با بذرکار) در کرت‌های ‌اصلی و ب) مدیریت بقایای گیاهی در سه سطح شامل: بدون بقایا، حفظ 30% بقایا و حفظ 60% بقایای گیاهی در کرت‌های ‌فرعی قرار داده شدند. در این بررسی صفات تراکم، وزن خشک و گونه‌های علف هرز و صفات تعداد برگ در بوته (ذرت)، سطح برگ بلال، ارتفاع بوته ذرت، قطر ساقه ذرت، ارتفاع تشکیل بلال در ذرت و صفات محتوای نسبی آب برگ، تفاوت دمای سایه‌انداز با محیط، محتوای کلروفیل برگ (عدد SPAD)، سطح برگ پرچم، پتانسیل آب برگ، تشعشع جذب شده، طول ساقه، طول سنبله، طول پدانکل، طول، سطح و وزن برگ پرچم، ماده خشک انتقال یافته از ساقه، اختصاص مواد فتوسنتزی به سنبله، مشارکت اسیمیلات‌های ذخیره‌ای قبل از گرده‌افشانی در پر شدن دانه و آنالیز‌های رشد، شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشک، سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی در گندم و همچنین جهت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، کلونیزاسیون مایکوریزایی (تعداد اسپور)، دمای خاک، ظرفیت نگهداری آب خاک، تخلخل و مقاومت به نفوذپذیری خاک اندازه‌گیری و محاسبه شدند. نتایج نشان داد که تراکم و وزن خشک علف‌های هرز یکساله و چند‌ساله در بین روش‌های مختلف خاک‌ورزی و میزان بقایا اختلاف معنی‌داری داشتند. در تیمار بدون شخم تراکم علف‌های هرز یکساله کاهش و چند‌ساله افزایش یافت. وزن خشک علف‌های هرز چند‌ساله نیز در تیمار بدون شخم از دو تیمار دیگر بیشتر بود. با افزایش میزان بقایا، تراکم و وزن خشک علف‌های هرز یکساله و چند‌ساله کاهش یافت. نتایج آزمایش نشان داد تیمار کشت بدون شخم همراه بقایای بیشتر روی سطح خاک می‌تواند باعث کاهش تراکم کل علف‌های هرز شود. محتوای نسبی آب برگ، تفاوت دمای سایه‌انداز با محیط، محتوای کلروفیل برگ (عدد SPAD)، سطح برگ پرچم، پتانسیل آب برگ، تشعشع جذب شده در گندم در بین روش‌های مختلف خاک‌ورزی اختلاف معنی‌داری داشتند و بیش‌ترین مقادیر صفات یاد شده در تیمار بدون شخم بدست آمد. در میزان مختلف مصرف بقایا در گندم نیز، محتوای نسبی آب برگ، تفاوت دمای سایه‌انداز با محیط و تشعشع جذب شده در بقایای بیشتر افزایش یافت اما در عدد SPAD، سطح برگ پرچم و پتانسیل آب برگ تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. کلونیزاسیون مایکوریزایی (تعداد اسپور)، دمای خاک، ظرفیت نگهداری آب خاک و تخلخل خاک در عملیات مختلف خاک‌ورزی اختلاف معنی‌داری را نشان دادند. بیش‌ترین کلونیزاسیون مایکوریزایی (تعداد اسپور)، ظرفیت نگهداری آب خاک، تخلخل در تیمار بدون شخم بود. در میزان مختلف بقایا نیز با افزایش میزان بقایا، کلونیزاسیون مایکوریزایی (تعداد اسپور)، ظرفیت نگهداری آب خاک و تخلخل خاک بیشتر شد اما دمای خاک و مقاومت به نفوذپذیری خاک کاهش یافت. در میزان عملکرد محصول ذرت علوفه‌ای در سال اول طرح در تیمار‌های مختلف خاک‌ورزی تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. اما در سال دوم بیش‌ترین عملکرد محصول گندم در تیمار بدون شخم بدست آمد و در هر دو سال با افزایش میزان بقایا، عملکرد محصول افزایش یافت.