چکیده: از جمله عوامل منتشر کننده انواع گازهای گلخانه ای بویژه دی اکسید کربن به اتمسفر، بوم نظام های زراعی می باشند. از طرفی کربن آلی خاک به عنوان مهم ترین ذخایر کربن خشکی ها به حساب می آید. به همین دلیل اعمال هرگونه مدیریت دی اکسید کربن در خاک، می تواند در افزایش و کاهش آن مؤثر باشد. به منظور ارزیابی تأثیر مدیریت خاک ورزی در شرایط کاربرد کودهای آلی و شیمیایی بر میزان کربن آلی خاک در زراعت گیاه ذرت، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی شاهرود واقع در بسطام در سال 1394 انجام گرفت. فاکتورهای آزمایشی شامل خاک ورزی (به عنوان فاکتور اصلی) در 2 سطح عمیق (گاوآهن برگردان دار) و نیمه عمیق (چیزل) و فاکتورهای فرعی شامل کود شیمیایی در 3 سطح (شاهد معادل 25% عرف منطقه، 50% عرف منطقه و عرف منطقه) و ورمی کمپوست نیز در 3 سطح (شاهد، 5 تن در هکتار و 10 تن در هکتار) بود. نتایج نشان داد اثر اصلی کود شیمیایی و ورمی کمپوست بیان گر افزایش معنی دار پروتئین دانه، فسفر قابل جذب خاک و نیتروژن کل خاک نسبت به شاهد بود. میزان تنفس خاک نیز با اثر اصلی ورمی کمپوست به طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت و همچنین در خاک ورزی نیمه عمیق میزان تنفس خاک بیشتری مشاهده شد. اثر متقابل دوگانه تیمار کود شیمیایی × ورمی کمپوست توانست به میزان قابل توجهی محتوای کربن آلی و ماده آلی خاک و همچنین مقدار ذخیره کربن در خاک (ترسیب کربن) را افزایش دهد و همچنین اثر متقابل سه گانه خاک ورزی × کود شیمیایی × ورمی کمپوست نیز تأثیر معنی داری بر میزان کربن آلی و ماده آلی و ترسیب کربن خاک داشت، به طوری که خاک ورزی نیمه عمیق × کود شیمیایی به میزان عرف منطقه × 10 تن در هکتار ورمی کمپوست سبب 74.32% افزایش ترسیب کربن در خاک نسبت به تیمار شاهد شد. بیشترین عملکرد دانه مربوط به اثر متقابل کود شیمیایی به میزان عرف منطقه × 10 تن در هکتار ورمی کمپوست 10.643 تن در هکتار بود. به طور کلی بر اساس این آزمایش اثر متقابل دوگانه کود شیمیایی به میزان عرف منطقه × 10 تن در هکتار ورمی-کمپوست را می توان به عنوان بهترین تیمار برای صفات کربن آلی، ماده آلی و ترسیب کربن در خاک و همچنین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معرفی نمود. افزایش تنفس در خاک نیز در خاک ورزی نیمه عمیق مشاهده شد. بدین ترتیب به نظر می رسد مصرف توأم کود شیمیایی و ورمی کمپوست و همچنین اعمال خاک ورزی نیمه عمیق (کم خاک ورزی) راهکاری مناسب برای کاهش انتشار دی اکسید کربن به اتمسفر و افزایش ذخیره کربن در خاک می باشد. در نتیجه چنین به نظر می رسد که بتوان با کاهش خاک ورزی و کاربرد نهاده های آلی همچون ورمی کمپوست به تنهایی و به صورت توأم با کود شیمیایی اثرات مخرب زیست محیطی ناشی از گازهای گلخانه ای را کاهش داد.