چکیده: در سالهای اخیر به استفاده از کودهای آلی و زیستی به ویژه ورمی کمپوست در سیستم های کشاورزی توجه زیادی گردیده است. شرایط بستر رشد و تکثیر کرم های خاکی در زمان تشکیل ورمی کمپوست حائز اهمیت است. این تحقیق به منظور مقایسه مواد آلی مختلف در تکثیر و تشکیل ورمی کمپوست با طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه ای انجام گردید. برای این منظور از مواد آلی مختلف (کود گاوی + سبوس گندم (CB)، کود گاوی+ کاه و کلش (CS)، کود گاوی+ لاشبرگ درختان چنار و افرا (CL)، کود گاوی+ هرس درختان سیب و انگور (CP)، کود گاوی+ ضایعات عرقیات بادرنجبویه (CE)) به همراه یک تیمار شاهد (کود گاوی(C)) به عنوان تیمار در چهار زمان 0، 60، 120 و 180 روز استفاده گردید. همچنین به منظور بررسی تأثیر ورمی کمپوست تولید شده بر روی رشد و عملکرد گیاه گوجه فرنگی آزمایش دیگری در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در شرایط گلخانه ای اجرا گردید. پس از 75 روز برخی از شاخص های رشد (نظیر ارتفاع گیاه، قطر ساقه، کلروفیل، وزن خشک ریشه) و اندام هوایی و نیز غلظت عناصر غذایی در اندام های هوایی گیاه گوجه فرنگی اندازه گیری شد. جمعیت کرم های خاکی (بالغ و نابالغ) و تعداد کوکون کرم های خاکی با گذشت زمان به دلیل تغذیه و افزایش رشد و توان تکثیر در تیمار کود گاوی + ضایعات عرقیات بادرنجبویه (CE) (جمعیت کرم های خاکی بالغ 305 کرم در جعبه) و کود گاوی + ضایعات هرس درختان (CP) (جمعیت کرم های خاکی بالغ 292 کرم در جعبه) بالاترین مقدار را نشان داد. همچنین در طی فرآیند ورمی کمپوست شدن غلظت و قابلیت جذب بسیاری از عناصر غذایی افزایش یافت. بیشترین میزان افزایش نیتروژن در تیمارهای کود گاوی + ضایعات عرقیات بادرنجبویه (CE) (3%) و کود گاوی + ضایعات هرس درختان (CP) (3%) مشاهده شد. همچنین بیشترین تغییرات کاهش نسبت C/N در تیمارهای ضایعات عرقیات بادرنجبویه (CE) (8) و ضایعات هرس درختان (CP) (2/8) مشاهده گردید. بیشترین مقادیر شاخص های رشد اندازه گیری شده از جمله ارتفاع گیاه (cm 5/46)، قطر ساقه (cm 6/1)، وزن خشک اندام هوایی (12 گرم در گلدان) در تیمار ضایعات هرس درختان (V.CP) نسبت به تیمار شاهد Cont. (پیت و پرلیت) مشاهده گردید و بیشترین غلظت عناصر غذایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم در اندام هوایی گیاه در تیمار ضایعات عرقیات بادرنجبویه (V.CE) به ترتیب 198، 2/103 و 6/101% نسبت به شاهد (پیت و پرلیت) افزایش داشت. به طور کلی امکان رشد و فعالیت کرم های خاکی در بقایای آلی مختلف وجود دارد و ورمی کمپوست حاصل می تواند جایگزین مناسبی برای کودهای غیر ارگانیک باشد.