چکیده: به منظور بررسی اثر همزیستی باکتری مزوریزوبیوم و قارچ میکوریز آرباسکولار بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت و لوبیا چشم بلبلی در کشت مخلوط، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود در سال 1389 به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی به صورت کشت خالص ذرت (Z)، کشت خالص لوبیا(B)، کشت مخلوط بر اساس سری افزایشی 100 % ذرت و 100 % لوبیا (I)، ذرت + میکوریزا (ZM)، لوبیا + میکوریزا (BM)، لوبیا + باکتری (BB)، لوبیا+ میکوریزا+ باکتری (BBM)، کشت مخلوط+ میکوریزا (IM)، کشت مخلوط+ باکتری (IB)، کشت مخلوط+ میکوریزا+ باکتری (IBM) بودند. بر اساس نتایج به دست آمده صفت های همچون عملکرد دانه لوبیا، عملکرد بیولوژیک لوبیا، وزن صد دانه لوبیا و شاخص برداشت لوبیا در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود و صفت عملکرد دانه ذرت، عملکرد بیولوژیک ذرت، وزن صد دانه و شاخص برداشت در سطح پنج درصد معنی دار شد. بیشترین عملکرد دانه لوبیا با میانگین 7/3053 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمارکشت خالص لوبیا به همراه باکتری مزوریزوبیوم و کمترین عملکرد آن با میانگین 5/1900 کیلوگرم در هکتار متعلق به تیمار کشت خالص لوبیا بود. همچنین بیشترین عملکرد دانه ذرت با میانگین 9/5751 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار کشت مخلوط به همراه باکتری مزوریزوبیوم و کمترین عملکرد دانه ذرت با میانگین 9/2695 کیلوگرم در هکتار متعلق به تیمار کشت خالص ذرت بود. ارزیابی نسبت برابری زمین(LER) نشان داد که بیشترین LER با میانگین 89/2 مربوط به کشت مخلوط و کمترین LER با میانگین 78/1 مربوط به تیمار کشت مخلوط به همراه باکتری بود. به طور کلی با توجه به نتایج این آزمایش می توان انتظار داشت تا با ترکیب مناسبی از کودهای زیستی و کشت مخلوط، تثبیت زیستی نیتروژن و جذب دیگر عناصر غذایی را بهبود بخشید و در نهایت باعث پایداری و افزایش عملکرد شد .از جمله بهترین ترکیبات تیمارها در این آزمایش می توان به کشت مخلوط به همراه باکتری مزوریزوبیوم اشاره نمود.