چکیده: آزمایش حاضر با هدف بررسی تأثیر محلول‌پاشی نانو اکسید آهن و کود های زیستی بر خصوصیات کمی و کیفی سیاهدانه انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به-صورت گلدانی و مزرعه‌ای در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود در سال 1396 اجرا گردید. تیمار-های آزمایش شامل سه سطح محلول‌پاشی نانو اکسید آهن صفر، 5/1و 3 گرم در لیتر به عنوان فاکتور اول و پنج سطح کود زیستی شامل: قارچ‌های میکوریزی Glomus mosseae و Glomus intraradices و باکتری‌های محرک رشد شامل ازتوباکتر و آزوسپریلیوم به همراه تیمار شاهد به‌عنوان فاکتور دوم انتخاب شدند. نتایج هر دو آزمایش گلدانی و مزرعه‌ای افزایش میزان رنگدانه های فتوسنتزی را در نتیجه محلول‌پاشی نانو اکسید آهن و تلقیح با کود های زیستی را در برداشت. در بین تیمار های مورد بررسی قارچ G. intraradices عملکرد دانه و اجزای عملکرد را به طور معنی داری نسبت به شاهد افزایش داد و نقش آن در افزایش میزان روغن، اسانس و تیموکینون اسانس بسیار محسوس بود. این قارچ سبب افزایش طول و وزن ریشه و اندام هوایی در گیاه شد که به دنبال آن جذب عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم و آهن در ریشه، اندام هوایی و دانه افزایش یافت. تلقیح با کود های زیستی به ویژه قارچ G. intraradices فعالیت آنزیم‌های کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و پلی فنول اکسیداز را به طور معنی‌داری نسبت به شاهد کاهش داد. این آنزیم ها با افزایش غلظت نانو اکسید آهن به طور معنی داری افزایش یافتند که به نظر می رسد به دلیل ایجاد سمیت آهن اضافی در گیاه باشد. همچنین با توجه به تأثیر معنی دار محلول‌پاشی نانواکسید آهن در خصوصیات کیفی به نظر می رسد غلظت 5/1 گرم در لیتر نانو اکسید آهن به همراه قارچG. intraradices می تواند سبب بهبود خصوصیات کمی و کیفی در گیاه سیاهدانه شود.