چکیده: به منظور بررسی تأثیر قارچ مایکوریزا، باکتری تیوباسیلوس و کود شیمیایی بر رشد و عملکرد کنجد، آزمایشی به صورت فاکتوریل در پایه طرح بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار در بهار 1391، در دانشگاه کشاورزی ساری اجرا گردید. فاکتورهای مورد بررسی در این آزمایش شامل قارچ مایکوریزا {شاهد (عدم کاربرد؛ m0) و کاربرد (m1)}، باکتری تیوباسیلوس {شاهد (عدم تلقیح؛ tb0) و تلقیح (tb1)} و کود شیمیایی {شاهد (عدم استفاده؛ f0)، کود دهی طبق عرف منطقه شامل 250 کیلوگرم در هکتار اوره و 100 کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل (f1)، کودهی به مقدار 250 کیلوگرم در هکتار اوره، 100 کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل و 150 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم (f2)} بود. در بررسی برخی از شاخص‌های فیزیولوژیکی مشخص شد که بیشترین شاخص سطح برگ با 94/0 به تیمار کاربرد قارچ میکوریزا، تلقیح باکتری تیوباسیلوس و سطح دوم کودی (m1tb1f2) و بیشترین میزان کلونیزاسیون نیز به تیمار m1tb1f2 با 66/96 درصد تعلق دارد. همچنین تیمار کاربرد قارچ میکوریزا و عدم تلقیح با باکتری تیوباسیلوس با افزایش 96/42 درصدی نسبت به شاهد، موجب افزایش عملکرد دانه شده است. بیشترین درصد پروتئین با افزایش 31/26 درصدی نسبت به تیمار شاهد در تیمار کاربرد قارچ میکوریزا و تلقیح با باکتری تیوباسیلوس بدست آمد. همچنین بیشترین میزان درصد روغن با افزایش 19/41 درصدی نسبت به شاهد متعلق به تیمار کاربرد قارچ میکوریزا بر عدم تلقیح با باکتری تیوباسیلوس بود. در بررسی تیمارها از نظر غلظت فسفر مشخص شد که تیمار کاربرد قارچ میکوریزا، تلقیح باکتری تیوباسیلوس و سطح دوم کودی (f2) با 08/253 درصد افزایش نسبت به شاهد بیشترین میزان غلظت فسفر را دارا است. در بررسی‌ای که بر روی دیگر عناصر انجام گرفت مشخص شد که تیمار کاربرد قارچ میکوریزا، تلقیح با باکتری تیوباسیلوس و سطح دوم کودی (m0tb1f2) با 64/3 درصد افزایش نسبت به تیمار شاهد بیشترین میزان پتاسیم و تیمار عدم کاربرد قارچ میکوریزا، تلقیح با باکتری تیوباسیلوس و سطح دوم کودی (m0tb1f2) نسبت به تیمار شاهد افزایش 93/300 درصدی را نشان داد.