چکیده: کانسار مس کلوت بلند در استان سمنان، در120 کیلومتری جنوب دامغان و در داخل مجموعه آتشفشانی-رسوبی ائوسن نوار ترود-چاه شیرین در حاشیه شمالی پهنه ساختاری-رسوبی ایران مرکزی قرار دارد. فعالیت-های آتشفشانی و ماگمایی در این نوار از ائوسن تا میوسن باعث دگرسانی و کانی زایی های گرمابی گسترده و متعددی شده است که عمدتاً در ارتباط با رویدادهای فرورانش در این پهنه می باشند. در نوار ترود-چاه شیرین، فعالیت های آتشفشانی کالک آلکالن و کانه زایی های مرتبط با آن بیشتر در ارتباط با گسل های چپ گرد انجیلو در شمال و ترود در جنوب با راستای شمال شرق-جنوب غرب رخ داده است. بررسی های انجام شده در خصوص سنگ میزبان کانسار بیانگر وجود گدازه های آندزیتی، آندزیت بازالتی و بازالت به همراه سنگ های آذرآواری است که طی فعالیت آتشفشانی ائوسن میانی-بالایی تشکیل شده اند. این سنگ ها با انواع دگرسانی های آرژیلیتی، سریسیتی، سیلیسی، کربناتی، کلریتی و اکسیدهای آهن در اطراف رگه ها و در بخش هایی از منطقه همراه هستند. به علاوه، دارای ماهیت کالک آلکالن غنی از پتاسیم تا شوشونیتی می باشند. کانه زایی در منطقه کلوت بلند، به صورت رگه ای در طول صفحات گسلی در مجموعه گدازه ای تشکیل شده که شکستگی های حاصل از عملکرد این گسل ها در سنگ های منطقه، محل مناسبی را برای نفوذ محلول های گرمابی ایجاد کرده-اند. در حقیقت این گسل ها و شکستگی ها کنترل کننده اصلی کانی سازی محسوب می شوند. براساس مشاهدات صحرایی و مطالعات کانه نگاری، کانه زایی در دو مرحله درونزاد)هیپوژن( و برونزاد)سوپرژن و هوازدگی( صورت گرفته که کانه های پهنه درونزاد)هیپوژن(را عموماً پیریت، کالکوسیت و مس طبیعی تشکیل می دهند. به علاوه، بخش اعظم کانه های فاز اصلی کانه زایی به دلیل قرار گرفتن در پهنه اکسیدان-سوپرژن از بین رفته و کانی-های ثانویه مس نظیر کوولیت، کوپریت، مالاکیت و کریزوکولا به جای آنها تشکیل شده اند. بافت ماده معدنی نیز به صورت دانه پراکنده، رگه-رگچه ای، جانشینی، پرکننده فضاهای خالی و کلوفرمی دیده می شود. بررسی داده های زمین شیمیایی سنگ های آتشفشانی منطقه، غنی شدگی قابل ملاحظه ای نسبت به عناصرK ،Th ،U ، Sr و Pb و تهی شدگی از عناصر Nb و Ti نشان می دهند. بر این اساس می توان منشاء ماگمای آنها را به گوه گوشته ای مرتبط با پهنه فرورانش نسبت داد. همچنین، این سنگ ها نسبت به Cs نیز غنی شدگی نشان می دهند که بیانگر متاسوماتیسم منشاء در اثر سیال های آزاد شده از لیتوسفر اقیانوسی در حال فرورانش است. بنابراین، آلایش ماگمایی و متاسوماتیسم گوشته بر ترکیب ماگمای مادر سنگهای آتشفشانی کلوت بلند تأثیرگذار بوده اند. در نمودارهای تغییرات نیز روند تقریباً پیوسته ای بین سنگ های مذکور مشاهده می شود که بیانگر تحول آنها از طریق تبلور تفریقی است. بر پایه مطالعات زمین شیمیایی، مس با عناصرAg ، As ، Mo ، Ar و S دارای همبستگی معنی داری است که این همبستگی ها با شواهد کانه نگاری )پاراژنز و توالی همبود کانی ها( همخوانی دارد. در مجموع با توجه به بررسی کلیه خصوصیات سنگ شناسی، کنترل ساختاری کانی-سازی، نوع دگرسانی و گسترش آن، کانی شناسی ساده، مطالعات زمین شیمیایی، و همچنین مقایسه آنها با کانسارهای مشابه اپی ترمال ، کانسار مس کلوت بلند را می توان در دسته کانسارهای مس تیپ رگه ای گرمابی در نظر گرفت.