چکیده: کانسار مس آبگاره در استان سمنان، 140 کیلومتری جنوب غرب شاهرود و بخشی از مجموعه آتشفشانی-رسوبی نوار طرود-چاه شیرین است که در حاشیه شمالی پهنه ساختاری-رسوبی ایران مرکزی رخنمون دارد. فعالیت های آتشفشانی و ماگمایی در این نوار از ائوسن تا میوسن باعث دگرسانی و کانی زایی های گرمابی گسترده و متعددی شده است که عمدتاً در ارتباط با رویدادهای فرورانش در این پهنه می باشند. در نوار طرود-چاه شیرین، فعالیت های آتشفشانی کالک آلکالن و کانه زایی های مرتبط با آن بیشتر در ارتباط با گسل های چپگرد انجیلو در شمال و طرود در جنوب با راستای شمال شرق-جنوب غرب رخ داده است. بررسی های انجام شده در خصوص سنگ میزبان کانسار مؤید وجود گدازه های آندزیتی، آندزیت بازالتی و بازالت به همراه رخنمون های کوچکی از سنگ های آذرآواری (کریستال توف) است که طی فعالیت آتشفشانی ائوسن میانی-بالایی تشکیل شده اند. این سنگ ها با انواع دگرسانی های آرژیلیتی، سریسیتی، سیلیسی، کربناتی، کلریتی و اکسیدهای آهن در اطراف رگه ها و در بخش هایی از منطقه همراه هستند. به علاوه، دارای ماهیت کالک آلکالن غنی از پتاسیم تا شوشونیتی می باشند. کانه زایی در منطقه آبگاره، به-صورت رگه ای در طول صفحات گسلی در مجموعه گدازه ای تشکیل شده که شکستگی های حاصل از عملکرد این گسل ها در سنگ های منطقه، محل مناسبی را برای نفوذ محلول های گرمابی ایجاد کرده اند. در حقیقت این گسل ها و شکستگی ها کنترل کننده اصلی کانی سازی محسوب می شوند. براساس مشاهدات صحرایی و مطالعات کانه نگاری، کانه زایی در دو مرحله درونزاد (هیپوژن) و برونزاد (سوپرژن و هوازدگی) صورت گرفته که کانه های پهنه درونزاد (هیپوژن) را عموماً پیریت، کالکوپیریت و بورنیت تشکیل می دهند. به علاوه، بخش اعظم کانه های فاز اصلی کانه زایی به دلیل قرار گرفتن در پهنه اکسیدان-سوپرژن از بین رفته و کانی های ثانویه مس نظیر کالکوسیت،کوولیت، مالاکیت و کریزوکولا به جای آنها تشکیل شده اند. بافت ماده معدنی نیز به صورت دانه پراکنده، رگه-رگچه ای، جانشینی، پرکننده فضاهای خالی و شعاعی دیده می شود. بررسی داده های زمین شیمیایی سنگ های آتشفشانی منطقه، غنی شدگی قابل ملاحظه ای نسبت به عناصر K،Th ، U، Sr و Pb و تهی شدگی از عناصر Nb و Ti نشان می دهند. بر این اساس می-توان منشاء ماگمای آنها را به گوه گوشته ای مرتبط با پهنه فرورانش نسبت داد. همچنین، این سنگ ها نسبت به Cs نیز غنی شدگی نشان می دهند که بیانگر متاسوماتیسم منشاء در اثر سیال های آزاد شده از لیتوسفر اقیانوسی در حال فرورانش است. بنابراین، آلایش ماگمایی و متاسوماتیسم گوشته بر ترکیب ماگمای مادر سنگ های آتشفشانی آبگاره تأثیرگذار بوده اند. در نمودارهای تغییرات نیز روند تقریباً پیوسته-ای بین سنگ های مذکور مشاهده می شود که مؤید تحول آنها از طریق تبلور تفریقی است. بر پایه مطالعات زمین شیمیایی، مس با عناصر Ag ، As، Sb، Sn و W دارای همبستگی معنی داری است که این همبستگی ها با شواهد کانه نگاری (پاراژنز و توالی همبود کانی ها) همخوانی دارد. داده های میانبارهای سیال نیز، دمای بین 145 تا 217 درجه سانتی گراد و شوری بین 73/3 تا 84/9 درصد وزنی معادل NaCl و عمق 390 را نشان می دهند. قابل ذکر است که بیشتر سیالات درگیر مطالعه شده از نوع دو فازی غنی از مایع (L+V) هستند. ترکیب داده های دمای همگن شدن، شوری سیال و مطالعات کانی شناسی بیانگر این مطلب است که مکانیسم اصلی ته نشینی کانه ها، مخلوط شدن دو سیال جوی و ماگمایی می باشد. در مجموع با توجه به بررسی کلیه خصوصیات سنگ شناسی، کنترل ساختاری کانی سازی، نوع دگرسانی و گسترش آن، کانی شناسی ساده، مطالعات زمین شیمیایی، سیالات درگیر و همچنین مقایسه آنها با کانسارهای مشابه اپی ترمال می توان نتیجه گرفت که سامانه رگه ای آبگاره در یک محیط اپی ترمال با سولفیداسیون پایین تشکیل شده است.