چکیده: کانسار مس پارسیان در استان سمنان، ۱۵۰ کیلومتری جنوب‌غرب شهرستان شاهرود، بخشی از نوار آتشفشانی- رسوبی طرود- چاه‌شیرین است که در حاشیه شمالی پهنه رسوبی- ساختاری ایران مرکزی رخنمون دارد. سنگ‌های دربرگیرنده کانسار از نظر سنگ‌شناسی شامل سنگ‌های آذرآواری (کریستال-توف، لیتیک‌توف، توف برش و توف آگلومرا)، به همراه رخنمون کوچکی از گدازه‌های آتشفشانی (تراکی-آندزیت بازالتی) به سن ائوسن و کنگلومرا می‌باشد. ماهیت این سنگ‌ها کالک‌آلکالن غنی از پتاسیم تا شوشونیتی است که از دیدگاه زمین‌ساختی در موقعیت کمان ماگمایی مرتبط با پهنه فرورانش قرار می‌گیرند. کانه‌زایی در منطقه پارسیان، به صورت رگه‌ای در طول صفحات گسلی در واحدهای آذرآواری و گدازه‌ای تشکیل شده که شکستگی‌های حاصل از عملکرد این گسل‌ها در سنگ‌های منطقه، محل مناسبی را برای نفوذ محلول‌های گرمابی ایجاد کرده‌اند. در حقیقت این گسل‌ها و شکستگی‌ها کنترل کننده اصلی کانی‌سازی محسوب می‌شوند. بر اساس مشاهدات صحرایی و مطالعات کانه‌نگاری، کانه‌زایی در دو مرحله درون‌زاد (پیریت، کالکوپیریت و کالکوسیت) و برون‌زاد (کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت و کریزوکولا) مطرح است. از مهم‌ترین دگرسانی‌ها در منطقه می‌توان به دگرسانی آرژیلیتی، سیلیسی، سریسیتی، کلریتی، کربناتی و آغشتگی اکسیدهای آهن اشاره کرد. بافت ماده معدنی نیز به صورت رگه- رگچه‌ای، جانشینی، پرکننده فضاهای خالی، دانه پراکنده و شعاعی دیده می‌شود. نمودار به هنجار شده نسبت به گوشته اولیه و کندریت سنگ‌های آتشفشانی منطقه، غنی‌شدگی قابل ملاحظه‌ای از عناصر LILE مانند Pb و K و تهی‌شدگی از عناصرHFSE مانند Ti و Nb آشکار می‌سازد که این امر به منشأ گرفتن ماگمای آن‌ها از گوه گوشته‌ای در یک پهنه فرورانش مرتبط است. بر پایه مطالعات ژئوشیمیایی، مس بیشترین همبستگی را با نقره دارد، در حالی‌که نقره کانی مستقلی تشکیل نداده است و احتمالاً در شبکه کانی‌های مس‌دار، جایگزین شده است. داده‌های میان‌بارهای سیال نیز، دمای بین ۸۵ تا ۱۴۶درجه سانتی‌گراد و شوری بین ۰/۸۸ تا ۸/۶۸ درصد وزنی معدل NaCl و حداقل عمق ۱۵۰ متر را نشان می‌دهد. قابل ذکر است که بیشتر سیالات درگیر مطالعه شده از نوع دو فازی غنی از مایع (L + V) هستند. ترکیب داده‌های دمای همگن‌شدن، شوری سیال و مطالعات کانی‌شناسی بیانگر این مطلب است که مکانیسم اصلی ته‌نشینی کانه‌ها، مخلوط شدن دو سیال جوی و ماگمایی می‌باشد. در مجموع با توجه به بررسی کلیه خصوصیات سنگ‌شناسی، کنترل ساختاری کانی‌سازی، نوع دگرسانی و گسترش آن، کانی‌شناسی ساده، مطالعات ژئوشیمیایی، سیالات درگیر و همچنین مقایسه آن‌ها با کانسارهای مشابه می‌توان نتیجه گرفت که کانسار پارسیان در یک محیط اپی‌ترمال با سولفیداسیون متوسط تشکیل شده است.