چکیده: کانسار طلای پلاسری انگوران‌چای با وسعت حدود 36/0 کیلومتر مربع، در استان زنجان، 10 کیلومتری جنوب شرق ماه نشان، و در محل اتصال رود انگوران چای با رودخانه قزل اوزن واقع شده است. این نهشته معدنی در بخش شمالی پهنه سنندج- سیرجان قرار می گیرد، که از مهم ترین ایالت های فلززایی طلادار در ایران محسوب می شود. واحدهای سنگی بالادست آبرفت‌های انگوران‌چای شامل مجموعه‌های سنگی پرکامبرین پسین با سنگ‌شناسی گنیس، آمفیبولیت، میکاشیست، مرمر و گرانیت، سازند قرمز پایینی به سن الیگوسن با ترکیب کنگلومرا و ماسه‌سنگ ضخیم لایه، توالی رسوبی- آذرآواری الیگو- میوسن با ترکیب سنگ‌آهک، مارن، آهک کنگلومرائی، توف و گدازه‌های ریولیتی و آندزیتی است. هوازدگی و فرسایش باعث آزادسازی طلا و دیگر کانی-های سنگین از سنگ های منشاء در نواحی بالادست، و تمرکز آنها در پلاسر انگوران چای شده است. بر پایه مطالعات ژئوشیمیایی توجیهی مقدار غلظت طلا در جزء مش‌ کوچکتر از 80 مش رسوبات بیشتر از دیگر جزء مش‌ها است. مقادیر متوسط و بیشینه غلظت طلا در جزء کوچکتر از 80 مش آبرفت به ترتیب 190 و 3570 میلی‌گرم در تن است که نسبت به فراوانی پوسته‎ای طلا (در حدود 3 میلی‌گرم در تن)، 63 و 1190 مرتبه غنی‌شدگی دارد. طلا مهم‌ترین کانه اقتصادی در این پلاسر است، که با کانی‌های سنگینی از قبیل مگنتیت، ایلمنیت، هماتیت، اولیژیست، اسپینل، گارنت، پیروکسن، آمفیبول، اپیدوت، کلریت، بیوتیت، آپاتیت، زیرکن، روتیل، آناتاز، اسفن، لوکوکسن، پیریت، گالن، اسفالریت، سروسیت، اسمیت‌زونیت، سرب خالص، کالکوپیریت، مالاکیت، کروندوم، سینابر، باریت، فلوریت، شیئلیت، ری‌آلگار، اورپیمنت، و استیبنیت همراهی می‌شود. مقادیر کمینه، متوسط، و بیشینه عیار طلای آزاد به ترتیب 47، 274، و 991 میلی‌گرم در تن است. میانگین طول و عرض ذرات طلا بر اساس مشاهدات میکروسکوپی به ترتیب 393 و 239 میکرون، و بر اساس روش SEM 331 و 190 میکرون است. مطالعه ریخت‌شناسی 260 ذره‌ی طلا نشان می‎دهد که ذرات طلا دارای اشکال لامپی (190 ذره)، پلیتی (50 ذره)، میله‌ای (10 ذره)، صفحه‌ای- فیبری (5 ذره)، و فیلمی (5 ذره) هستند. ذرات طلای آزاد از انواع گرد شده (60 درصد ذرات)، نیمه‌گرد شده (25 درصد ذرات)، نیمه‌زاویه‌دار (10 درصد ذرات)، و خوب گرد شده (5 درصد ذرات) هستند، که نشان می‌دهد که سنگ‌‌های منشاء طلا در فاصله‌های متفاوت از پلاسر انگوران‌چای قرار دارند. مطالعه شیمی ذرات طلا با روش میکروپروپ الکترونی نشان می‌دهد که عناصر طلا، نقره و مس بخش عمده ترکیب ذرات طلا را تشکیل می دهد. مقادیر متوسط طلا در حاشیه و هسته ذرات طلا به ترتیب 93/91 و 79/88 درصد، نقره به ترتیب 31/2 و 74/5 درصد، و مس به ترتیب 01/0 و 03/0 درصد است. مقدار غلظت طلا در حاشیه ذرات بیشتر از هسته آنها است که حکایت از انحلال نقره در طول فرسایش و هوازدگی ذرات طلا می‌باشد. شاخص درجه خلوص (Fineness) دانه‌های طلا از 900 تا 1000 تغییر می‌کنند و بیانگر خلوص بالای ذرات طلا است. مقایسه شیمی ذرات طلای پلاسر انگوران چای با آنهایی از کانسارهای مختلف طلا، مشابهت و قرابت آنها را با کانسارهای طلای اپی ترمال نشان می‌دهد. میزان ذخیره طلای آزاد (ذرات طلا با ابعاد بزرگتر از 60 میکرون) پلاسر انگوران‌چای تا عمق 5 متری 1233 کیلوگرم برآورد می‌شود.