چکیده: کانسار مس ربیعی نیا در استان سمنان، در 140 کیلومتری جنوب شاهرود،20 کیلومتری غر ب ترود و در داخل مجموعه آتشفشانی-رسوبی نوار ترود-چاه‌شیرین در شمال پهنه ساختاری-رسوبی ایران مرکزی قرار دارد. فعالیت های آتشفشانی و ماگمایی در این نوار از ائوسن تا میوسن باعث دگرسانی و کانی زایی های گرمابی گسترده ای شده است که عمدتاً در ارتباط با فرورانش در این پهنه است. در این نوار، فعالیت های آتشفشانی و کانه‌زایی های مرتبط با آن بیشتر در ارتباط با گسل‌های چپ گرد انجیلو در شمال و ترود در جنوب با راستای شمال شرق-جنوب غرب رخ داده است. بررسی های انجام شده در خصوص سنگ میزبان کانسار بیانگر وجود گدازه‌های آندزیتی، آندزیت بازالتی و بازالت به همراه سنگ‌های آذرآواری است که طی فعالیت آتشفشانی ائوسن میانی-الیگومیوسن تشکیل شده اند. این سنگ ها با انواع دگرسانی‌های سیلیسی، کربناتی، کلریتی ، آرژیلیتی، سریسیتی و اکسیدهای آهن در اطراف رگه ها و در بخش هایی از منطقه همراه هستند. به علاوه، دارای ماهیت کالک آلکالن غنی از پتاسیم تا شوشونیتی می باشند. کانه‌زایی در منطقه ربیعی نیا، به صورت رگه‌ای در طول گسل ها در مجموعه گدازه‌ای تشکیل شده و شکستگی‌های حاصل از عملکرد این گسل ها در سنگ‌های منطقه، محل مناسبی را برای نفوذ محلول های گرمابی ایجاد کرده اند. در واقع کنترل کننده اصلی کانی‌سازی، گسل ها و شکستگی ها هستند. براساس مطالعات کانه نگاری و مشاهدات صحرایی کانه‌زایی در دو مرحله هیپوژن و سوپرژن و هوازدگی صورت گرفته که کانه های پهنه هیپوژن را عموماً کالکوسیت تشکیل می دهند. بخش اعظم کانه های فاز اصلی کانه‌زایی به دلیل قرار گرفتن در پهنه اکسیدان-سوپرژن از بین رفته و کانی‌های ثانویه مس نظیر کوولیت، آزوریت ، مالاکیت و کریزوکولا به جای آنها تشکیل شده اند. بافت ماده معدنی نیز به صورت رگه ای، رگه-رگچه‌ای ،دانه‌پراکنده، پرکننده فضاهای خالی، جانشینی و کلوفرمی دیده می شود. بررسی داده‌های زمین‌شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی منطقه، غنی شدگی قابل ملاحظه ای نسبت به عناصرK ،Th ،U ، و Pb و تهی شدگی از عناصر Nb ,Th, Ba/Th نشان می دهند. بر این اساس می توان منشاء ماگمای آنها را به پهنه فرورانش نسبت داد. بر پایه مطالعات زمین‌شیمیایی، مس با عناصرAg ، As ، Fe، Ar، Al ، Pb ، Ni ، Zn، Sr دارای همبستگی معنی داری است که این همبستگی ها با پاراژنز و توالی همبود کانی‌ها مطابقت دارد. در مجموع با توجه به بررسی کلیه خصوصیات کنترل ساختاری کانی‌سازی، نوع دگرسانی سنگ‌شناسی، کانی‌شناسی ساده، مطالعات زمین‌شیمیایی، و همچنین مقایسه آنها با کانسارهای مشابه ، کانسار مس ربیعی نیا را می توان در دسته کانسارهای مس تیپ مانتو در نظر گرفت.