چکیده: کانسار مس قیصری در 105 کیلومتری جنوب دامغان، در بخش شمالی پهنه زمین ساختی ایران مرکزی و رشته کوه آتشفشان- رسوبی ترود- چاه شیرین واقع شده است. واحدهای سنگ شناختی رخنمون یافته در منطقه مورد مطالعه محدوده سنی ائوسن تا کواترنری را در بر می گیرند که شامل گدازه های بازالتی و آندزیتی پورفیری به همراه سنگ های آذرآواری به شکل توف و آگلومرا به سن ائوسن می باشند که توسط دایک دیابازی به سن الیگومیوسن قطع شده اند. سنگ های ولکانیکی منطقه ماهیت کالک آلکالن داشته و در حاشیه فعال قاره ای تشکیل شده اند. در سنگ های دربرگیرنده کانه زایی در داخل درز و شکاف و شکستگی های فراوان رخ داده است که نشانگر وضعیت اپی ژنتیک کانه زایی است. با توجه به مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی کانه-سازی عمدتا˝ به دو صورت رگه ای و رگه- رگچه ای و به صورت پرکننده حفرات و فضاهای خالی در واحدهای آندزیت، بازالت و آندزیت- بازالت رخ داده است. دگرسانی های مهم منطقه شامل کلریتی، کربناتی، سیلیسی، سریسیتی و اکسید آهن (هماتیت و لیمونیت) است. در منطقه مورد مطالعه فرآیند دگرسانی از ابتدای فوران گدازه به داخل دریا در حال شکل گیری بوده است. به این دلیل تمام بخش های سنگ میزبان مقداری دگرسانی به خصوص کلریتی را نشان می دهد. در حالی که در داخل دایک و حاشیه آن به دلیل چرخش سیالات گرمابی دگرسانی های مرتبط با کانه زایی ها قابل مشاهده می باشند. عمده ترین ساخت و بافت های منطقه شامل بافت های رگه ای و رگه- رگچه ای، پرکننده فضاهای خالی، شکافه پرکن، جانشینی، دانه پراکنده و کلوفرمی می باشند. کانی های اصلی تشکیل دهنده کانسارها در سه گروه کانی های سولفیدی (کالکوسیت،کالکوپیریت، پیریت، دیژنیت، کوولیت)، کانی های کربناته و اکسیدی مس (مالاکیت و آزوریت، کوپریت)، مس طبیعی و کانی های اکسیدی و هیدروکسیدهای آهن (مگنتیت، هماتیت، لیمونیت و گوتیت) و کانی های باطله شامل: کلسیت، کوارتز و ژیپس طبقه بندی می شوند. براساس مطالعات میکروپروپ انجام شده که بر روی کانی های هماتیت، مالاکیت، گوتیت، کوپریت، لیمونیت و کوولیت صورت گرفته است، مس عنصر اصلی و فراوان ترین در نمونه ها و سایر عناصر به ترتیب Zn و S و Au و Ag و Pb با فراوانی کمتری شناسایی شدند. بر پایه مطالعات میان بارهای سیال در کانی کوارتز، دمای همگن شده و شوری سیال به ترتیب 190-140درجه سانتی گراد و 17-5 درصد وزنی معادل نمک طعام می باشند. عنصر مس بیشترین همبستگی را با عنصر نقره نشان می دهد و همچنین دارای همبستگی مثبت با سرب، آهن، آنتیموان و همبستگی منفی با گوگرد و روی و استرانسیوم می باشد. با توجه به نتایج فوق به نظر می رسد که کانسار مس قیصری شباهت های زیادی با کانسارهای مس تیپ مانتو و کانسارهای اپی ترمال سولفید پایین دارد ولی به دلیل ساختار رگه ای کانه زایی و عدم رخداد آن در لایه خاص و نیز ویژگی های دگرسانی آن، کانسار مس قیصری را می توان در دسته کانسار مس تیپ رگه ای رده بندی نمود.