چکیده: کانسار مس ساغری در فاصله 120 کیلومتری جنوب شاهرود، بخشی از مجموعه آتشفشانی-رسوبی نوار ترود-چاه شیرین به شمار می آید که در حاشیه شمالی ایران مرکزی رخنمون دارد. سنگ های دربرگیرندهکانسار مورد نظر از نظر سنگ شناسی شامل سنگهای آندزیت، آندزیت بازالتی، بازالت، داسیت، توف و آگلومرا به سن ائوسن می باشد. ماهیت این سنگها، کالک آلکالن غنی از پتاسیم است که از دیدگاه زمین ساختی، در موقعیت کمان ماگمایی مرتبط با پهنه فرورانش قرار می گیرند. کانه زایی در منطقه ساغری، در طول صفحات گسلی به صورت ماده معدنی به شکل رگه-رگچه ای، پرکننده حفرات و فضاهای خالی و دانه پراکنده در واحدهای گدازه و آذرآواری دیده می شود. شکستگی های حاصل از عملکرد گسلها در سنگهای منطقه، محل مناسبی برای نفوذ محلولهای گرمابی ایجاد نموده و از اصلی ترین کنترل کننده ها محسوب می شوند. بر اساس مشاهدات صحرایی و مطالعات کانه نگاری، کانه زایی در دو مرحله درونزاد (پیریت و کالکوپیریت) و برونزاد (کالکوسیت، کولیت، مالاکیت و کریزوکولا) مطرح است. از مهمترین دگرسانی ها در منطقه می توان به دگرسانی آرژیلیتی، سریسیتی، سیلیسی، کربناتی، اکسید آهن و کلریتی اشاره نمود. نمودار به هنجار شده نسبت به گوشته اولیه و کندریت، سنگهای آتشفشانی منطقه، غنی شدگی قابل ملاحظه ای از عناصر LILE مانند Pb و K و تهی شدگی از عناصر HFSE مانند Ti و Nb آشکار می سازد که این امر به منشأ گرفتن ماگمای آنها از گوه گوشته ای در یک پهنه فرورانش مرتبط است. در نمودار تغییرات نیز روند تقریباً پیوسته ای بین سنگهای مورد مطالعه مشهود است که نشان از تحول آنها طی تبلور تفریقی دارد. مطالعات ژئوشیمی نشان می دهد که عنصر مس بیشترین همبستگی را با نقره دارد، در حالی که نقره کانی مستقلی تشکیل نداده است و احتمالاً در شبکه کانی های مس دار، جایگزین شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از مطالعات میانبارهای سیال، دامنه دمای همگن شدن در کانسار مس ساغری، به ترتیب ᵒC 100-140 و 16-5.23 درصد وزنی معادل NaCl می باشد. احتمالاً حرکت و صعود سیالات گرمابی کانه زا می شود و اختلاط آن با آبهای جوّی سرد و با شوری پایین، سبب تشکیل کانسار مورد نظر شده است. بر پایه مشاهدات سنگ شناسی، کنترل ساختاری کانی سازی، نوع دگرسانی و گسترش آن و کانی شناسی ساده و همچنین مطالعات ژئوشیمی و سیالات درگیر، می توان نتیجه گرفت که کانه زایی در محدوده ساغری مربوط با سیالات گرمابی می باشد که سبب تشکیل کانه زایی رگه ای مس از نوع گرمابی رگه ای سولفیداسیون پایین شده است.