چکیده: جستجو و کاوش در آثار به جای مانده از گذشتگان نقش مهمی در شناسایی تاریخ و هویت یک سرزمین دارد. پیشرفت دانش بشری سبب ارائه روش های نوینی شده که با استفاده از آن ها بدون نیاز به حفاری و یا تخریب آثار باستانی می توان به اطلاعات مفیدی دست یافت. استفاده از روش‌های ژئوفیزیکی مانند گرانی سنجی و مغناطیس سنجی در کاوش های باستان‌شناسی به منظور تعیین مرز بی‌هنجاری، قبل از انجام حفاری سودمند است. در روش گرانی سنجی تباین چگالی بین دیواره‌ها و اتاقک ها و یا گورها با محیط اطرافش مورد بررسی قرار می گیرد. به کمک روش مغناطیس سنجی نیز در یک محوطه باستانی، تباین خودپذیری مغناطیسی بین محیط پیرامون و اقلام فلزی، مصالح ساختمانی و حفره‌های پرشده با مواد مغناطیده متفاوت بررسی می شود. هدف این تحقیق شناسایی ساختارهای زیرسطحی در محوطه باستانی تپه حصار دامغان با استفاده از داده های گرانی سنجی و مغناطیس سنجی است. برای این منظور در یک شبکه منظم مربع-مستطیلی به تعداد حدود 600 ایستگاه گرانی و 1200 نقطه مغناطیس اندازه گیری شد. پس از انجام تصحیحات و پردازش لازم روی داده های اندازه گیری شده، نقشه آنومالی های گرانی و مغناطیس ترسیم شد. برای بررسی و تفسیر داده های برداشت شده از فیلترهای فازی محلی استفاده شد. برای بررسی قابلیت هر فیلتر بر روی داده ها، در محیط نرم افزار Potent مدل مصنوعی متشکل از دیواره ها و اتاقک ها براساس ویژگی های موجود در محدوده تپه حصار، ساخته و اثر گرانی و مغناطیس آن محاسبه شد. سپس فیلترهای فازی محلی زاویه تمایل، نقشه تتا، لاپلاسین، تانژانت‌ هایپربولیک و دو فیلتر جدید به نام های نسبت مشتق بهنجار و زاویه بهنجار نسبت بر مشتق قائم روی این داده ها اعمال شد و نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سپس از این فیلترها برای تفسیر و آشکارسازی لبه بی هنجاری های گرانی و مغناطیس تپه حصار استفاده شد. با کاربرد این فیلترها روی داده های واقعی، موقعیت دیواره ها و اتاقک های باستانی برآورد و شناسایی گردید. نتایج به دست آمده از عملکرد فیلترها نشان می دهد که با نتایج حفاری های دهه های گذشته منطبق است، یعنی ساختارهای زیرسطحی موجود در محدوده مانند کوچه، دیوارها و یا خانه ها، نتایج حاصل از روش گرانی سنجی و مغناطیس سنجی را تایید می کند. با توجه به اینکه کاوش های باستانی با حفاری محدوده های مورد نظر بررسی می شود، بنابراین با استفاده از نتایج بررسی های غیرمستقیم ژئوفیزیکی می توان یک طرح کلی برای کاوش تهیه کرد که علاوه بر هدفمند نمودن عملیات حفاری، در هزینه های اضافی نیز صرفه جویی کرده و سبب جلوگیری از تخریب آثار قدیمی شود.