چکیده: زوال بذر یکی از عوامل کاهش دهنده بنیه و محدودکننده جوانه زنی است. به منظورمطالعه زوال بذر و هورمون پرایمینگ بر تغییرات آنزیمی و عملکرد کمی و کیفی ارقام ذرت، تحقیقات آزمایشگاهی و مزرعه ای دردو سال انجام شد. تحقیقات آزمایشگاهی در سال 1394 در آزمایشگاه بذر و بیوتکنولوژی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم زراعی و دامی دانشگاه تهران (کرج) به اجرا درآمد.این آزمایش به صورت فاکتوریل درقالب طرح کاملا تصادفی در 4تکرار انجام شد. ارقام ذرت مورد استفاده شامل رقم سینگل کراس 704 و رقم سینگل کراس 260 بودند.ابتدا آزمون جوانه زنی استاندارد به منظور تعیین قوه نامیه روی ارقام ذرت انجام شد. سپس بذرها به منظور ایجاد بنیه های متفاوت تحت آزمون پیری زودرس در زمانهای صفر (شاهد)، 10،5 و15 روز قرار گرفتند. پس از آزمون پیری زودرس اثر غلظت های صفر، 100،50 و150میکرومول هورمون های سیتوکینین و جیبرلین بر بذرهای زوال یافته ارقام ذرت مورد بررسی قرار گرفت. در کلیه آزمایشها صفات درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن تر ریشه چه، وزن تر ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و وزن خشک ساقه چه اندازه گیری شد. نتایج حاصل نشان دادکه زوال بذر سبب کاهش صفات اندازه گیری شده در ارقام ذرت گردید. اثر تیمار پیری زودرس بر ارقام معنی دار بود. در رقم 704 صفات اندازه گیری شده برای تیمار پیری زودرس کاهش کمتری را نسبت به رقم 260 نشان داد. تیمار بذرهای زوال یافته با هورمون های جیبرلین و سیتوکینین سبب بهبود صفات اندازه گیری شده گردید. اثر غلظت های بالاتر هورمون در تیمارهای طولانی مدت پیری بسیار چشمگیر بود. همچنین، نتایج نشان داد که هورمون سیتوکینین نسبت به هورمون جیبرلین صفات جوانه زنی را بیشتر بهبود بخشید. در ادامه آزمون نهایی در آزمایشگاه به منظور تعیین فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت کاتالاز و پراکسیداز در ارقام ذرت تحت تیمارهای پیری زودرس و بررسی اثر هورمون پرایمینگ (هورمون سیتوکینین وجیبرلین ) بر فعالیت آنزیمی بذرهای زوال یافته انجام شد. نتایج نشان دادکه زوال بذر سبب کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت پراکسیداز و کاتالازدر ارقام ذرت می شود. تیمار بذرهای زوال یافته با هورمون های سیتوکینین و جیبرلین سبب افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت دربذرهای زوال یافته ارقام ذرت شد. هورمون سیتوکینین نسبت به هورمون جیبرلین اثر بیشتری بر افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت در بذرهای زوال یافته داشت. رقم 704 با بنیه بالاتر فعالیت آنزیمی بیشتری را نسبت به رقم 260 نشان ‌داد. تحقیقات مزرعه ای در سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در3 تکرار انجام گرفت. عوامل مورد بررسی شامل ارقام ذرت در دوسطح (سینگل کراس 704و سینگل کراس260 )، پیری زودرس در سه سطح (بدون پیری، 10روز و 15 روز پیری زودرس) و هورمون پرایمینگ در سه سطح (صفر، 150میکرومول هورمون سیتوکینین و 150میکرومول هورمون جیبرلین) بودند. نتایج نشان داد که زوال بذرسبب کاهش شاخص سطح برگ، شاخص کلروفیل، محتوای نسبی آب برگ، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، تعداد ‌ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه و شاخص برداشت شد و پرایمینگ بذر با هورمون های سیتوکینین و جیبرلین اثر معنی داری بر ویژگیهای مورد مطالعه داشت. نتایج مقایسه میانگین اثر هورمون های سیتوکینین و جیبرلین بر ویژگیهای اندازه‌گیری شده درارقام ذرت نشان داد که هر دو هورمون‌ سبب افزایش ویژگیهای اندازه‌گیری شده در بذرهای پیر شده شدند ولی هورمون سیتوکینین اثر بیشتری بر افزایش ویژگیهای ذکر شده داشت.