چکیده: ناحیۀ چهل دختر واقع در شمال خاوری شهرستان شاهرود، بخشی از حاشیۀ جنوبی البرز خاوری می باشد. مطالعات چینه نگاری در این منطقه وجود واحدهای سنگی پالئوزوئیک، مزوزوئیک و سنوزوئیک با روند ساختاری شمال خاوری- جنوب باختری تا خاوری- باختری را تأیید می نماید. تمامی چین های مورد بررسی بجز تاقدیس سرخ چشمه که نتیجۀ چین خوردگی واحدهای آهکی کربونیفر زیرین (سازند مبارک) می باشد، حاصل چین خوردگی سنگ های رسوبی مربوط به دورۀ ترشیری می باشند. چین های مطالعه شده، طبق رده بندی فلوتی بر مبنای زاویۀ بین دو یال (Fleuty 1964)، به طور عمده در ردۀ باز (Open) و تعداد محدودی از آنها در ردۀ ملایم قرار می گیرند. بر اساس شیب سطح محوری و میل لولا نیز جایگاه چین ها در دو ردۀ ایستاده و تقریباً افقی (Upright sub-horizontal) و ایستاده با میل ملایم (Upright gently plunging) و به تعداد محدودتری در ردۀ چین های با سطح محوری پرشیب با میل ملایم (Steeply inclined gently plunging) قرار دارند. گسل های با راستای شمال خاوری- جنوب باختری همچون گسل ابر، میقان، خیج و کلاته بن، دارای سازوکار معکوس چپ بر و گسل های با راستای شمالی- جنوبی دارای سازوکار راست بر می باشند. این آرایش هندسی و الگوی حرکتی آنها با الگوی دگرشکلی ترافشارشی چپ گرد ناحیه ای انطباق دارد. سیمای زمین ریختی منطقۀ مورد مطالعه تا حد زیادی تحت تأثیر عناصر ساختاری (چین ها و گسل ها) قرار دارد. گسل های معکوس و چین ها، عوامل اصلی شکل دهندۀ زمین ریخت بخش های شمالی بوده و ریخت شناسی نسبتاً پست بخش های میانی و جنوبی متأثر از گسل هایی با مؤلفۀ چیرۀ راستالغز (گسل های میقان و خیج) می باشد. فعالیت های نو زمین ساختی با نشانه هایی همچون پرتگاه های گسلی، جابجایی آبراهه ها، چشمۀ تراورتن ساز، جابجایی مخروط افکنه ها و همچنین دگرریختی سازندهای جوان و نهشته های کواترنری قابل مشاهده است.