چکیده: کانسارهای مس سلیمانیه و دیواندر به ترتیب در 16 و 25 کیلومتری شمال شهر سبزوار قرار دارند. هر دو کانسار در پهنه افیولیتی سبزوار با سن کرتاسه بالایی رخ داده اند. سنگ میزبان در کانسار سلیمانیه شامل گابرو و دایک دیابازی و در کانسار دیواندر شامل گابرو، بازالت، و شیل آهکی می باشد. بر اساس مطالعات کانی شناسی، ساخت و بافت و نوع ارتباط ماده معدنی با سنگ میزبان، می توان برای کانسار سلیمانیه به ترتیب از پایین به بالا رخساره های زیر را تشخیص داد: الف-رخساره رگه-رگچه ای، ب-رخساره سولفیدی نیمه توده ای. در کانسار دیواندر تنها رخساره رگه-رگچه ای دیده می شود. در کانسار سلیمانیه ماده معدنی حاوی کانه های اولیه کالکوپیریت، پیریت، پیروتیت، مگنتیت و کانی های ثانویه آزوریت، مالاکیت و گوتیت بوده و کانی های باطله شامل کوارتز، کلسیت، اپیدوت و کلریت می باشد. کانسار دیواندر نیز دارای کانی های اولیه کالکوپیریت، پیریت و مگنتیت می باشد که با کانی های ثانویه آزوریت، مالاکیت، کوولین، گوتیت و کالکوسیت و کانه های باطله کوارتز، کلسیت و سریسیت همراه هستند. دگرسانیهای عمده در کانسارهای سلیمانیه و دیواندر شامل دگرسانیهای سیلیسی-سریسیتی، سریسیتی-کلریتی-اپیدوتی، اپیدوتی و کلریتی می باشد. با توجه به بررسی های ژئوشیمیایی انجام گرفته بر روی سنگ های میزبان گابرو، دایک دیابازی و بازالتی، این کانسار ها در محیط جزایر قوسی و پشته میان اقیانوسی تشکیل شده اند. مواد معدنی در کانسار سلیمانیه در بخشهای رگه-رگچه ای و توده ای در داخل دایک دیابازی به ترتیب حاوی 05/651 و 31/6581 ppm مس، و 81/17 و تا 95/6 ppm نقره می باشند. مقدار طلا در بخش دگرسان شده سرسیتی و بخش نیمه توده ای کانسار سلیمانیه به ترتیب تا 102 و 62ppb و همچنین در بخش دگرسان شده سیلیسی-سریسیتی کانسار دیواندر تا 18ppb می رسد. بر اساس مطالعات میکروترمومتری میانبارهای سیال بر روی رگه کوارتزی استرینگر در کانسار دیواندر، میانبارهای سیال غالب از نوع دو فازی مایع-بخار(L+V) بوده که دارای شوری نسبتاً متوسط تا پایین (به طور میانگین 46/8 در صد وزنی معادل نمک طعام) بوده و دمای همگن شدن آنها از 135تا 165 (با میانگین 8/147) درجه سانتیگراد متغیر است. با توجه به ویژگی های اساسی کانه زایی در کانسار های سلیمانیه و دیواندر از جمله محیط تکتونیکی تشکیل و سنگ شناسی توالی میزبان کانه زایی، رخساره ها و واحد های کانه دار، کانی شناسی، ساخت و بافت ماده معدنی، محتوای فلزی و پهنه های دگرسانی، این کانسارها را می توان در رده کانسار های سولفید توده ای آتشفشانزاد تیپ قبرس (مافیک) طبقه بندی نمود که به دلیل نداشتن رخساره بروندمی بصورت جانشینی در زیر کف دریا در داخل سنگ های میزبان دیابازی، گابرویی، بازالتی و شیل آهکی تشکیل شده اند.