چکیده: کانه زایی هایی از منگنز در جنوب غرب سبزوار در زیر پهنه ساختاری سبزوار و در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه رخ داده اند. این کانه زایی ها بر اساس جایگاه چینه ای، سن نسبی و نوع سنگ دربرگیرنده ماده معدنی در دو افق اصلی به شرح ذیل قرار دارند: الف) افقI : این افق که کانسارهای منگنز نوده، فریزی و گفت را در بر می گیرد، در بخش زیرین توالی کرتاسه پسین قرار داشته و سنگ درونگیر ماده معدنی در آن توف قرمز می باشد. ب) افق II: این افق شامل کانسارهای منگنز ذاکری و چشمه سفید بوده، در بخش بالایی توالی کرتاسه پسین قرار می گیرد و سنگ درونگیر ماده معدنی در این افق شامل توف مارنی و توف کربناتی می باشد. کانه زایی اکسید منگنز در افق I، در شش زیر افق مختلف در کانسار منگنز نوده و دو زیرافق مختلف در کانسارهای فریزی و گفت به شکل پیکره های عدسی و لایه ای شکل رخ داده است. در کانسار منگنز نوده، بر اساس ساخت و بافت، کانی شناسی و نوع ارتباط ماده معدنی با سنگ میزبان می توان سه رخساره کانه دار را از هم متمایز نمود:1) رخساره کانسنگ توده ای 2) رخساره کانسنگ لایه ای 3) رخساره دانه پراکنده– برشی (استرینگر). از لحاظ کانی شناسی این رخساره ها حاوی کانی های پیرولوزیت، پسیلوملان، براونیت و منگانیت هستند. دگرسانی غالب در کانسار نوده شامل دگرسانی کلریتی می باشد. دگرسانی آرژیلیتی نیز بلافاصله در زیر رخساره توده ای دیده می-شود که توسط دگرسانی کلریتی احاطه شده است. در کانسارهای فریزی و گفت نیز تنها دگرسانی کلریتی دیده می شود. دگرسانی کلریتی عمدتاً در کمر پایین و به نسبت کمتری در کمر بالای ماده معدنی رخ داده است. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی، بالا بودن نسبت های Mn/Fe، La/Ce، U/Th و Si/Al، پایین بودن نسبت Co/Zn، مقادیر فلزات کمیاب و بویژه فلزات Co، Cu و Ni، پایین بودن مقادیر عناصر نادر خاکی (REE) (به ویژه Sm، Ce و Eu) و بالا بودن مقادیر SiO2، Mn و Fe به عنوان شواهدی از ته-نشست Mn از سیالات گرمابی- بروندمی در یک محیط دریایی هستند و نقش فرآیندهای آبزاد در پیدایش این کانسار ناچیز است. همچنین مطالعه الگوی REE کانسار منگنز نوده، خاستگاه گرمابی- بروندمی و اکسیدان بودن محیط دریایی ته نشست را برای این کانسار نشان می دهد. مطالعه الکترون میکرو پروب بر روی کانی های منگنز نشان می دهد که با دور شدن از رخساره توده ای به سمت رخساره لایه ای، یک نوع پهنه بندی افقی منظم برای عناصر آهن و منگنز قابل تشخیص است. با توجه به ویژگی های اصلی کانه زایی منگنز در منطقه نوده و مقایسه آنها با ویژگی های اساسی انواع شاخص ذخایر منگنز با میزبان آتشفشانی- رسوبی، کانسار منگنز نوده را می توان در رده کانسارهای آتشفشانی- رسوبی نوع کوبا طبقه بندی نمود.