چکیده: کانسار باریت- روی- سرب- مس ونکان (سوکان) در شمالی ترین بخش از کمربند ماگمایی شمال ایران مرکزی در 23 کیلومتری شمال شرق سمنان واقع‌شده است. توالی میزبان کانسار به سن ائوسن از پایین به بالا شامل سه واحد سنگی می‌باشد: 1- واحد غنی از سنگ های رسوبی: شامل کنگلومرا، سنگ‌آهک و ماسه‌سنگ (Unit-1)، 2- واحد غنی از گدازه: حاوی سنگ هایی با ترکیب حدواسط تا اسیدی، آندزیت و تراکی آندزیت به همراه میان لایه هایی از شیل (Unit-2) و 3- واحد غنی از توف: شامل توف های داسیتی، توف ریولیتی و توف شیلی (Unit-3). منطقه معدنی ونکان در یک ناودیس با روند محوری شمال شرقی- جنوب غربی قرار دارد. سنگ میزبان کانه زایی شامل توف، توف شیلی، گدازه آندزیتی و تراکی آندزیت می باشد. کانه زایی در کانسار ونکان به صورت سه افق کانه زایی دیده می شود که عبارت‌اند از افق اول (OH-1): افق اصلی کانه زایی در منطقه ونکان در یال شمال غربی شامل کانسار ونکان 1 با میزبان توف، توف شیلی و آندزیت بوده و در یال جنوب شرقی ناودیس شامل کانسار ونکان 2 با میزبان توف می باشد، افق دوم (OH-2): شامل یک اندیس به-صورت رگچه های باریتی در شمال غرب منطقه در سنگ میزبان توف سیلیسی و تراکی آندزیت بوده و افق سوم (OH-3) نیز به صورت یک اندیس واقع در شمال شرق منطقه در نزدیکی محور ناودیس در سنگ میزبان توف رخ داده است. براساس مطالعات کانی شناسی، ساخت و بافت و نوع ارتباط ماده معدنی با سنگ میزبان در کانسار ونکان 1 می توان، از پایین به بالا پنج رخساره کانه دار تشخیص داد: 1- رخساره رگه- رگچه ای: این رخساره به‌صورت شبکه ای از رگه- رگچه های باریتی به همراه کانی پیریت به صورت دانه پراکنده که سنگ میزبان توف را قطع می کند دیده می شود، 2- کانسنگ سولفید توده ای: عمدتاً دارای کانی های سولفیدی ازجمله اسفالریت، گالن، پیریت و کالکوپیریت به همراه باریت بوده که به‌صورت عدسی شکل در مرکز کانسار قابل‌مشاهده است، 3- کانسنگ باریتی، 4- کانسنگ لایه ای- نواری سولفیدی: شامل تناوبی از نوارهای سیاه اسفالریت به همراه کانی های کالکوپیریت، پیریت، گالن و باریت در سنگ میزبان شیل و توف شیلی بوده و 5- رخساره نواری رسوبی- بروندمی: که دارای تناوب نوارهایی از چرت آهن دار و سنگ میزبان توفی است. رخساره های کانه دار در کانسار ونکان 2 نیز عبارتند از: 1- رخساره رگه- رگچه ای و برشی: که این رگه ها عمدتاً باریتی- سیلیسی به همراه کانی گالن است، 2- رخساره نواری رسوبی- بروندمی: حاوی نوارها و لامینه های چرت آهن دار. کانسار ونکان ازلحاظ کانی شناسی دارای کانی های اولیه باریت، اسفالریت، گالن، پیریت، کالکوپیریت و مارکاسیت و کانی های ثانویه مالاکیت، کوولیت، دیژنیت، کالکوسیت، کریزوکولا، گوتیت، لیمونیت، اسمیت‌زونیت و سروزیت بوده و کانی های باطله به طور عمده سریسیت، کلریت، کوارتز و ژیپس هستند. دگرسانی های عمده کانسار ونکان در سنگ دیواره کمرپایین از نوع کلریتی و سریسیتی و به مقدار کمتر آرژیلیکی، سیلیسی، کربناته و اپیدوتی است. طبق مطالعات ژئوشیمیایی انجام گرفته از رخساره های کانه دار در کانسار ونکان 1، سرب و مس در رخساره سولفید توده ای به ترتیب تا 33865 و 9808 ppm غنی شدگی نشان می دهند. بیشترین مقدار روی و نقره مربوط به رخساره لایه ای- نواری سولفیدی بوده و به ترتیب تا 213390 ppm و 233 ppm می باشد. بیشترین مقدار باریم مربوط به رخساره کانسنگ باریتی است. سنگ های آتشفشانی و نفوذی توالی میزبان نیز از لحاظ ژئوشیمیایی دارای ماهیت کالک آلکالن بوده و در حوضه کمان آتشفشانی شکل گرفته اند. براساس مطالعه میکروترمومتری سیالات درگیر بر روی کانیهای باریت و اسفالریت، میانبارهای سیال غالباً از نوع دو فازی مایع- بخار (L+V) دارای مقدار شوری 65/3 تا 49/21 (میانگین 64/12) درصد وزنی معادل نمک طعام و دمای همگن شدن دارای مقدار 110 تا 195 (میانگین 160) درجه سانتی‌گراد می‌باشد. طبق مطالعات انجام گرفته و ویژگی‌های اساسی کانه زایی، کانسار باریت- فلزات پایه ونکان را می توان در رده کانسارهای سولفید توده ای آتشفشانزاد (VMS) نوع بایمدال فلسیک یا کوروکو (Kuroko-type) رده بندی نمود.