چکیده: کانسار باریت- سرب- مس ورندان واقع در 60 کیلومتری جنوب کاشان، در پهنه آتشفشانی- نفودی ارومیه- دختر و در داخل سنگ-های آذرآواری و آتشفشانی ائوسن میانی (واحد E_5^t) رخ داده است. توالی میزبان کانسار از پایین به بالا شامل سه واحد سنگی می باشد: 1- واحد توف سیلیسی خاکستری، سبز، توف برشی، توف کریستالی و آندزیت (Unit1)، 2- واحد آهک نومولیتی سفید، خاکستری رنگ، توف آهکی و مارن (Unit2)، 3 - واحد توف برش و لیتیک توف کریستالی (Unit3). کانه سازی در کانسار ورندان در چهار زیرافق مختلف و به شکل لایه ای و عدسی شکل و بصورت همخوان و همروند با لایه بندی سنگ های میزبان در واحد 1 (Unit1) شکل گرفته است. براساس مطالعات بافت و ساخت و کانی شناسی، در کانسار ورندان می توان پنج رخساره کانه-دار را از هم متمایز نمود: 1) رخساره رگه- رگچه ای (رگه ها و رگچه های سیلیسی، باریتی و سولفیدی قطع کننده لایه بندی سنگ میزبان در زیر کانسنگ چینه سان)، 2) رخساره مجموعه دهانه ای (جانشینی پیریت توده ای در باریت لایه ای)، 3) رخساره کانسنگ توده ای (باریت توده ای به همراه دانه های پراکنده از کانی سولفیدی)، 4) رخساره ماده معدنی لایه ای- نواری (تناوب نوارهای سفید رنگ باریت و نوارهای تیره رنگ غنی از گالن) و 5) رسوبات گرمابی- بروندمی آهن و منگنزدار. کانی های اولیه در ماده معدنی به ترتیب شامل باریت، گالن، اسفالریت، کالکوپیریت، پیریت، تتراهدریت، مگنتیت، الیژیست، براونیت و پیرولوزیت و کانی های ثانویه مثل مس طبیعی، کوپریت، بورنیت، کوولیت، دیژنیت، گوتیت، هماتیت، مالاکیت و سایر اکسیدهای آهن می باشند. کانی های باطله عمدتاً شامل کلریت، سریسیت، کوارتز و کلسیت هستند. دگرسانی سنگ دیواره از نوع کلریتی وکوارتز- سریسیتی است. مطالعات ژئوشیمیایی در رخساره های کانه دار نشان می دهد که میزان عناصر Ag، As، Cu، Sb و Sr در بخش چینه سان (لایه-ای- نواری و توده ای) زیرافق سوم خیلی بالاتر از زیرافق های دیگر بوده و به ترتیب برابر 41، 273، 1945، 390 و 1013 ppm می باشند. در کانسار ورندان جهت تعیین تیپ کانسنگ، نسبت مقدار Cu/Zn بصورت میانگین برای کانسنگ باریتی سولفیدی در زیرافق اول، دوم و سوم به ترتیب برابر 1/80، 0/12، 11/08 است، که در زیرافق های اول و سوم در محدوده کانسنگ زرد و در زیرافق دوم در محدوده کانسنگ سیاه واقع می شوند. مطالعات الکترون میکروپروب (EPMA) بر روی کلریت از رخساره های استرینگر زیرافق دوم و سوم نشان می دهد که این کلریت ها در رده کلریت های غنی از آهن و نزدیک به قطب کلینوکلر قرار می گیرند. همچنین براساس مطالعه میکروترمومتری سیالات درگیر، ادخال های غالب در این کانسار از نوع دو فازی مایع- بخار(L+V) با شوری نسبتاً متوسط تا پایین ( 0/4 تا 14/09 درصد وزنی نمک طعام( و دمای همگن شدن بین 148 تا 372 درجه سانتی گراد می باشند. بیشترین فراوانی دمای همگن شدن برابر 270 تا 300 درجه سانتی گراد و چگالی سیالات درگیر برابر 0/7 تا 0/9 گرم بر سانتی متر مکعب است. با توجه به احتمال کم رخداد جوشش در کانسار ورندان، فشار تا حدود 50 تا 100 بار(bar) و حداقل عمق آب تا حدود 900 متر تخمین زده می شود. با توجه به ویژگی های اساسی کانه زائی، کانسار ورندان را می-توان در رده کانسارهای سولفید توده ای آتشفشانزاد (VMS) تیپ بایمدال فلسیک (bimodal-felsic) یا تیپ کروکو (Kuroko) طبقه بندی نمود و تشکیل این کانسار توسط مدل ستون شناور (Buoyant plume) در اثر فعالیت های آتشفشانی- بروندمی زیردریایی در یک حوضه کششی درون کمانی قابل توجیه می باشد.