چکیده: کانسار باریت-فلزات پایه پشته در 18 کیلومتری شرق سمنان در کمربند ماگمایی البرز در توالی آتشفشانی – رسوبی ائوسن رخ داده است. توالی میزبان از پایین به بالا از سه بخش اصلی سنگی تشکیل شده است: الف) بخش رسوبی شامل کنگلومرا، آهک و ماسه سنگ، ب) بخش غنی از گدازه و پ) بخش غنی از توف. کانه زایی در قسمت بالایی بخش غنی از گدازه و قاعده بخش غنی از توف رخ داده است. سنگهای درونگیر این کانسار، بیشتر توف و سنگهای گدازه ای آندزیتی و داسیتی هستند. در پیکره های معدنی این کانسار از پایین به بالا چهار رخساره کانسنگی مشاهده می شود: 1) رخساره رگه- رگچه ای- برشی یا تغذیه کننده (استرینگر)، 2) رخساره سولفید توده ای، 3) رخساره باریت لایه ای سولفیددار و 4) رخساره رسوبات بروندمی نواری غنی از آهن و منگنز. بافت و ساخت ماده معدنی شامل رگه – رگچه ای، برشی، نواری، توده ای و دانه پراکنده است. این کانه زایی حاوی کانیهای اولیه باریت، پیریت، اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، آرژانتیت، پیرولوزیت و پسیلوملان و کانیهای ثانویه مالاکیت، آزوریت و اکسید- هیدروکسیدهای آهن و منگنز می باشد. به طور کلی چهار افق کانه دار در این کانسار قابل تشخیص است: افق1، از پایین به بالا دارای رخساره رگه- رگچه ای (استرینگر) سولفیدی، عدسی سولفید توده ای و باریت لایه ای سولفید دار می باشد .افق 2، دارای پهنه استرینگر باریتی در زیر و رسوبات بروندمی نواری غنی از منگنز در بالا بوده و افق3، دارای پهنه استرینگر باریتی، باریت لایه ای و رسوبات بروندمی منگنز دار می باشد. در افق 4 تنها رخساره استرینگر باریتی رخنمون داشته و بقیه آن توسط آبرفت پوشیده شده است .دگرسانیهای عمده در این کانسار شامل کلریتی، سرسیتی-آرژیلی، سیلیسی و اپیدوتی است. برمبنای مطالعات ژئوشیمیایی، سنگهای آتشفشانی دارای ترکیب آندزیت، بازالت، تراکیت و ریولیت و ماهیت کالکوآلکالن می باشند. بیشترین میزان نقره مربوط به رخساره سولفید توده ای و برابر 45 ppm و بیشترین میزان طلا مربوط به رخساره باریت لایه ای و برابر 390 ppb می باشد. در مجموع، عناصر سرب و روی بیشترین غنی شدگی را در رخساره استرینگر، عناصر مس، کادمیوم، آرسنیک و نقره بیشترین غنی شدگی را در رخساره سولفید توده ای، عناصر آنتیموان و استرانسیوم بیشترین غنی شدگی را در رخساره باریت لایه ای و منگنز نیز بیشترین غنی شدگی را در رخساره بروندمی نشان می دهد. مطالعات سیالات درگیر بر روی کانیهای باریت، کوارتز و کلسیت، دمای همگن شدن برابر100 تا 150 درجه سانتی گراد و شوری از 8 تا 18 درصد وزنی معادل نمک طعام و چگالی از 0/95 تا 1/1 و فشار کمتر از 50 اتمسفر را نشان می دهد. با توجه به وجود شواهد جوشش، عمق آب دریا کمتر از 1000متر بوده است. بر اساس مطالعات ساختاری، چینه شناسی، شکل هندسی ماده معدنی، دگرسانی، ساخت و بافت و کانی شناسی ماده معدنی، سیالات درگیر و ژئوشیمی بنظر می رسد کانسار باریت- فلزات پایه پشته در اثر فعالیت های آتشفشانی – بروندمی زیردریایی در یک حوضه درون کمانی بصورت سولفید توده ای آتشفشانزاد (VMS) نهشته شده است. براساس مقایسه این کانه زایی با تیپهای مختلف سولفید توده ای آتشفشانزاد، کانسار باریت-فلزات پایه پشته بیشترین شباهت را با کانسارهای نوع کوروکو (Kuroko-type) نشان می دهد. قابل ذکر است که در این کانسار قطعاتی از معابر سیال (cundoits) و دودکشهای سیاه و سفید (black and white chimneys) تشخیص داده شد که برای اولین بار در ایران گزارش می گردد.