چکیده: طرح تحقیقاتی حاضر با الهام و پایبندی به آموزه های روانشناختی یاد دهی – یادگیری و الگوهای تدریس، سعی بر آن دارد که ضرورت چاره جویی در مسائل آموزشی دانشگاهها و راهکارهای مواجهه با چالش های آن را مورد توجه قرار داده و نیاز به نگاهی نو و متفاوت با تفکر سنتی را نشان دهد . در نگرش نوین به اهداف آموزشی (در سیر تحول مکاتب روانشناسی آموزشی) فرآیند تدریس- یادگیری، دانشجو محور بوده و تاَکید بر یادگیری چگونه یادگرفتن می باشد . در این پژوهش روشهای تدریس فعال و مبتنی بر مشارکت یاد گیرنده بعنوان راهکار های اجرایی یاد دهی – یادگیری مطلوب ارائه گردیده است . بموجب نظر دیویی همیاری اولین اساس و پایه تحول الگوهای آموزشی است. در این رویکرد دانشجویان از طریق همکاری و مشارکت در قالب گروه به یادگیری می رسند و یادگیری معنی دارتر،عمیق تر و بر مبنای یادگیری چگونگی یادگیری اتفاق می افتد . مشخصه های یاد دهی - یادگیری مبتنی بر همیاری عبارتند از: 1 – همبستگی مثبت 2 – مسئولیت فردی 3 – تعامل چهره به چهره 4 – مهارتهای اجتماعی 5 – پردازش گروهی همچنین تنظیم ساختار واحد درسی ( طراحی تدریس ) و سازماندهی مشارکتی در 3 مرحله جهت استفاده همکاران شرح داده شده و به دیگر روش های نوین آموزش فعال علوم نیز نظیر تفحص گروهی – روش حل مسئله – کاوشـــــگری – بدیعه پردازی ( نو آفرینی ) – تفکر نقادانه و ....) اشاره گردیده است . نهایتا چهار رویکرد اصلی آموزش فعال 1 – رویکرد انتقالی 2 – رویکرد اکتشافی 3 – رویکرد فرایندی 4 – رویکرد تعاملی ( مشارکتی ) ارائه شده و از رویکرد تعاملی که ترکیبی از اجزای هر یک از رویکردهای فوق است بعنوان بهترین روش یاد می گردد و در نتیجه رویکرد مشارکتی و یاوری همدلانه در ساخت مفاهیم و پاسخها از طریق کار مشترک و بعنوان زیر ساخت همه سبکهای فعال بعنوان راهکاری مهم برای اجرای متد های نوین آموزش فعال توصیه میگردد . در این مطالعه، تاثیر روش آموزش مشارکتی و روش آموزش سخنرانی (غیرفعال) در پیشرفت تحصیلی دانشجویان ریاضی دانشگاه صنعتی شاهرود با هم مقایسه و نیز اثرات روش مشارکتی در دانشجویان مستعد وضعیف بررسی گردید. برای این منظور، دانشجویان در یک طرح آزمایشی به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند. کلاسهای گروه آزمایشی با استفاده از روش مشارکتی آموزش دیدند و کلاسهای گروه کنترل نیز همان موضوع درسی را با همان استاد به روش سخنرانی آموزش دیدند. در پایان دوره، آزمون هایی برای هر دو گروه اجرا گردید و میانگین نمرات دو گروه با استفاده از تحلیل واریانس ( آزمون f ) با هم مقایسه گردید. نتایج مقایسه نشان داد که بین روش تدریس مشارکتی و سخنرانی در ایجاد پیشرفت تحصیلی با سطح معنی‌داری 96% تفاوت معنی‌داری وجود دارد و این تفاوت در جهت برتری روش مشارکتی بود. همچنین مقایسه میانگین نمرات دانشجویان مستعد و ضعیف در گروهها نشان داد که بین دانشجویان مستعد و ضعیف در بهره مندی از یادگیری مشارکتی و سخنرانی تفاوت معنی‌داری وجوددارد و هر چند هر دو از یادگیری مشارکتی بیشتر بهره می برند اما دانشجویان مستعد از این روش سود بیشتری می برند.