چکیده: در مطالعه حاضر، شناسایی، ارزیابی و پهنه بندی عوامل موثر بر تأخیرات در پروژه های تونل‌سازی با نگاهی ویژه به عوامل مهندسی سنگ به همراه ارائه مدلی برای پیش بینی تأخیرات پروژه‌های مختلف ارائه شده-است. هدف اصلی این پژوهش را می توان ارائه راهکارهای مناسب برای کاهش تاخیرات در پروژه‌های ساخت تونل و به دنبال آن کاهش هزینه ها و پیامدهای ناشی از تأخیرات دانست که در نهایت موجب نزدیک شدن برنامه ریزی های بلند مدت اقتصادی و اجرایی در سطوح مختلف کشور به واقعیت دلخواه خواهدشد. ابتدا مطالعات قبلی بررسی شده و مهم ترین پارامترهای موثر بر تأخیرات در پروژه‌های تونل‌سازی با توجه به مقالات، پایان نامه ها، نشریات و بررسی اسناد و گزارش ها مورد مطالعاتی، تعیین شد و از متخصصان نظر خواهی شده است. پارامترهای مشخص شده شامل 55 پارامتر که در 7 شاخص اصلی: 1- مسائل مالی قراردادی و تصویب طرح‌ها 2- مسائل جغرافیایی، اقلیمی و محیط زیستی 3-ویژگی های تونل، روش ساخت و دسترسی 4-مسائل فنی، مدیریتی و اجرایی 5- مسائل بومی خاص کشور ایران 6- منابع، مصالح و تجهیزات 7-پدیده‌های زمین‌شناسی و عوامل مهندسی سنگ دسته بندی شده اند، می باشند. به منظور ارزیابی و اولویت بندی و تعیین وزن و اهمیت پارامترها، از روش تصمیم گیری چند معیاره فازی دلفی(FDAHP) استفاده شده است. بیش ترین وزن مربوط به پارمترهای مرتبط با نظم و اخلاق حرفه ای اجتماعی و فردی، و همچنین برخی عوامل زمین‌شناسی و مهندسی سنگ نظیر شیب، سطح آب های زیرزمینی، مچاله شوندگی و تغییر شرایط زمین‌شناسی بوده است. در ادامه با استفاده از نتایج حاصل شده سیستم طبقه بندی جدیدی ارائه شد. این سیستم که اندیس تأخیرات پروژه‌های تونل‌سازی(DTI) نامیده می شود با توجه به تعیین سطح هر یک از پارامترها برای تونل مورد نظر با توجه به کلاس بندی ارائه شده به دست می آید. این سیستم در مجموع به هر تونل امتیازی از 0 تا 100 می دهد. پس از ارائه سیستم طبقه بندی جدید، به منظور بررسی کارایی سیستم طبقه بندی اطلاعات 11تونل با مشخصات متفاوت از مجموعه تونل های آزاد راه تهران- شمال جمع آوری شد و با استفاده از سیستم طبقه-بندی امتیاز دهی شده است. برای اعتبارسنجی نتایج اندیس تاخیرات با میانگین حفاری هر کدام از تونل ها مقایسه گردید. نتایج اعتبار سنجی انجام شده نشان از سطح مطلوب سیستم ارائه شده می هد. این نتایج در بیشتر از 70 درصد تونل ها قابل قبول بوده و با میانگین حفاری هر تونل هم خوانی دارد.