چکیده: خاک به عنوان مولفه اصلی طبیعت در میرایی طبیعی به شمار می رود. میرایی طبیعی به کلیه فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی که منجر به کاهش آلاینده ها و نگهداشت آن ها می-شود، اطلاق می شود. میرایی طبیعی به عنوان شاخه ای از علم محیط زیست در دهه اخیر مورد توجه بسیاری از دانشمندان، صنعتگران و معدنکاران قرار گرفته است. در این مطالعه به بررسی کارایی خاک به عنوان یک عنصر اصلی میرا کننده طبیعت در سایت معدنی مس سرچشمه مورد پرداخته شده است. بررسی کارایی خاک در سیستم های پیوسته و ناپیوسته برای حذف یون های مس و روی که در پساب های اسیدی منطقه معدن مس سرچشمه غلظت بالایی دارند، مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان دادند که فاز های مختلف خاک در جهت میرایی یون های هدف از درجه اهمیت متفاوتی برخودار بودند و مولفه های کربناته و تبادل پذیر از سایر مولفه ها فعالتر بودند. ماکزیمم ظرفیت جذب برای نمونه های خاک برای مس و روی به ترتیب 02/4 و 81/3 میلی گرم بر گرم بودند. مدل های سینتیکی و ایزوترمی برای مس و روی در خاک ها مورد مطالعه قرار گرفتند که مدل سینتیک مرتبه دوم و ایزوترم لانگمویر با داده های آزمایشگاهی تطابق خوبی نشان داد. همچنین نتایج حاصل از جذب رقابتی این دو یون در حضور یکدیگر نشان داد که جذب روی بسیار کاهش داشته است. به منظور افزایش قابلیت خاک برای جذب و نگهداشت یون های هدف و همچنین بهبود خصوصیات خاک استفاده از اصلاح کننده مد نظر قرار گرفت. آزمایش های آزمایشگاهی اولیه برای چندین ماده به عنوان اصلاح کننده انجام گرفت و با توجه به قابلیت آن ها و همچنین هزینه تولید، دو اصلاح کننده بیوچار و ورمی کمپوست مورد استفاده قرار گرفتند. آزمایش ها به صورت تک جزئی و دو جزئی مورد مطالعه قرار گرفتند. ظرفیت جذب بیوچار برای مس و روی 84/19 و 26/13 میلی گرم بر گرم است که نسبت به بیوچار های تولید شده در شرایط مشابه از قابلیت بالایی برخودار بود. در سیستم دو مولفه ای قابلیت جذب روی به میزان قابل ذکری کاهش نشان داد به طوریکه در حضور مس هیچ مقداری از روی بر روی بیوچار جذب نشده بود. حداکثر ظرفیت جذب ورمی کمپوست برای جذب مس و روی برابر با 2/46 و 1/36 میلی گرم بر گرم بدست آمد. در فرآیند جذب دو مولفه ای برای ورمی کمپوست جذب مس و روی در حضور یکدیگر کاهش یافت. این نتایج نشان از انتخاب‌پذیری بالاتر مس نسبت به روی برای هر دو جاذب دارد. بررسی های نگهداشت مس و روی توسط بیوچار و ورمی کمپوست نشان داد که نگهداشت بیوچار نسبت به ورمی کمپوست بیشتر است. آزمایش های میرایی در ستون برای پساب مصنوعی و پساب اسیدی معدن انجام شد که قابلیت بالای خاک، خاک و بیوچار و خاک همراه با ورمی کمپوست را برای میرایی پساب مصنوعی نشان داد. همچنین بررسی ها کاهش ظرفیت جذب ستون خاک وسایر ستون ها را در میرایی پساب اسیدی نشان داد.