چکیده: امروزه با گسترش شهرها و توسعه شهرنشینی شبکه های جمع آوری و دفع فاضلاب جزء تأسیسات حیاتی زیربنایی شهری محسوب می شوند. با توجه به هزینه سنگین اجرای شبکه های جمع آوری و دفع فاضلاب برای بهره برداری بهینه از این تأسیسات و افزایش طول عمر مفید آنها استفاده از فناوریهای نرم افزاری مناسب ضرورتی اجتناب ناپذیر است. مدلسازی هیدرولیکی و کیفی شبکه از جمله فناوریهایی است که می تواند شناخت رفتار هیدرولیکی شبکه و تأسیسات متعلق به آن را برای تیم بهره برداری ایجاد نموده و در نتیجه کمک شایانی به بهره برداری مناسب از تأسیسات نماید. شهر تهران یکی از گسترده‌ترین شبکه فاضلاب منطقه را لازم دارد و منطقه 4 تهران پرجمعیت‌ترین منطقه تهران می‌باشد. در این تحقیق مدلسازی هیدرولیکی و کیفی شبکه فاضلاب این ناحیه از تهران به کمک نرم افزار پیشرفته SewerGEMS در محیط نرم افزار ArcGIS انجام شده است. لایه های اطلاعاتی تأسیسات جمع آوری شامل خطوط لوله فاضلاب و منهولها و لایه های اطلاعاتی پایه شامل مدل رقومی زمین، معابر و مشترکین برای ساخت مدل مورد استفاده قرار گرفتند. برای محاسبه بارهای گرهی از اطلاعات مصارف مشترکین شرکت آب و فاضلاب استفاده شده و سرانه مصرف آب و در نتیجه سرانه تولید فاضلاب محاسبه گردید. شبکه فاضلاب مدلسازی شده دارای6077 منهول و 338 کیلومتر لوله در اقطار مختلف مشتمل بر221 کیلومتر قطرهای 200 و 250میلیمتر (65 درصد از کل متراژ شبکه) و 117 کیلومتر قطرهای 300 تا 1800 میلمتر (35 درصد از کل متراژ شبکه) می باشد. نتایج تحلیل هیدرولیکی انجام شده با نرم افزار SewerGEMS نشان می دهد که در بخش عمده ای از شبکه پارامترسرعت خودشویی جریان به عنوان یکی از پارامترهای تاثیرگذار هیدرولیکی تأمین نمی شود. بطوریکه در حدود 25 درصد از کل لوله های شبکه (84 کیلومتر) سرعت جریان کمتر از سرعت خودشویی مطلوب( 75/0 متر بر ثانیه) می باشد، 40 درصد از لوله ها (136 کیلومتر) بین 75/0 تا 1 متر بر ثانیه، 20 درصد از لوله ها (66 کیلومتر) بین 5/1 تا 2 متر بر ثانیه و 15 درصد از لوله ها (52 کیلومتر) بیش از 2 متر بر ثانیه می باشد. تحلیل درصد پرشدگی لوله ها نشان می دهد که حدود 70 کیلومتر از لوله ها (20 درصد کل شبکه) دارای میزان پرشدگی بیش از حد مجاز بوده، بطوریکه 55 کیلومتر از شبکه در اقطار 200 و 250 میلیمتر دارای درصد پرشدگی بیش از 50 درصد، 9 کیلومتر نیز در قطرهای 300 و 375 میلیمتر دارای درصد پرشدگی بیش از 65 درصد و 6 کیلومتر دیگر نیز در دارای درصد پرشدگی بیش از 70 درصد هستند. تحلیل پتانسیل تولید گاز مخرب سولفید هیدروژن به عنوان یکی از مهمترین عوامل خوردگی و کاهش شدید عمر لوله ها و تأسیسات بتنی نیز انجام گردید. به همین منظور با استفاده از نرم افزار SewerGEMS نقاط مستعد تولید سولفید هیدروژن شناسایی شده و با استفاده از روابط همبستگی، نرخ تولید سولفید هیدروژن در لوله‌های شبکه فاضلاب و غلظت سولفید هیدروژن تولیدی تخمین زده شد و این مقادیر با غلظتهای اندازه گیری شده توسط شرکت آب و فاضلاب مقایسه گردید. تحلیل اندیکس Z برای تعیین نقاط دارای پتانسیل بالای تولید گاز سولفیدروژن و مستعد خوردگی بیانگر انطباق کافی این شاخص با سنجشهای میدانی می باشد.