چکیده: کینوا (Chenopodium quinoa Willd) گیاهی دارویی با دانه های دارای ارزش غذایی بالا است. این پژوهش در قالب چند آزمایش فاکتوریل بر پایه‌ی‌ طرح کاملا تصادفی در سه بخش جوانه‌زنی‌، کالوس‌دهی‌‌، اندام‌زایی انجام شد‌. بررسی جوانه‌زنی بذر کینوا تحت تیمارهای نوری و نوع محیط کشت نشان داد که بیشترین سرعت جوانه‌زنی بذر کینوا ( 87/15روز) در شرایط تاریکی و محیط های MS و ½ MS مشاهده شد. کالوس‌زایی در گیاه کینوا با ریزنمونه ی هیپوکوتیل و در محیط MS حاوی 2,4-D (صفر، 5/0 و 1 میلی‌گرم در لیتر) و نانو کربن (صفر، 100 و 500 میلی‌گرم در لیتر در ترکیب با هورمون‌های سیتوکینینی BAP و KIN (صفر، 25/0، 5/0 و 1 میلی‌گرم در لیتر) نشان داد که در عدم کاربرد 2,4-D کالوس‌زایی مشاهده نگردید. در حالی که کاربرد ترکیب BAP و 5/0 میلی‌گرم در لیتر 2,4-D به القای بالاترین درصد کالوس‌زایی به همراه بیشترین وزن (57/2 گرم) و مساحت (7/1 سانتی متر مربع) کالوس منجر شد. با این حال، افزودن BAP باعث تولید کالوس‌های شل و سفید شد که مناسب باززایی نبودند. کالوس‌های کرم رنگ و فشرده ی مناسب اندام‌زایی، در محیطی با 1 میلی‌گرم در لیتر 2,4-D، 5/0 میلی‌گرم در لیتر KIN و 500 میلی‌گرم در لیتر نانوکربن تولید شدند. اندام‌زایی کالوس های انتخاب شده در محیط MS حاوی هر دو سیتوکنین BAP و KIN در ترکیب جداگانه با سه اکسین IAA، IBA و NAA نشان داد که در محیط‌های فاقد هر دو سیتوکنین، شاخه‌زایی مشاهده نگردید. استفاده از IAA در اندام‌زایی نشان داد که بیشترین شاخه‌زایی، تعداد شاخه و طویل‌ترین شاخه ها در محیط حاوی 1 میلی‌گرم در لیتر BAP و KIN و عدم مصرف IAA حاصل گردیدند. در حالی که بیشترین طول و تعداد ریشه در سطوح مصرف IAA به دست آمد. افزودن IBA جهت اندام‌زایی نشان داد که بالاترین میزان شاخه‌زایی، تعداد و طول شاخه ها در محیط حاوی 1 میلی‌گرم در لیتر BAP و KIN و بدون IBA مشاهده شد. بیشترین تعداد ریشه در محیط حاوی 2 میلی‌گرم در لیتر BAP، 2/0 میلی‌گرم در لیتر IBA و 1 میلی‌گرم در لیتر KIN تولید شد، در حالی که طویل ترین ریشه‌ها در 5/0 و 1 میلی‌گرم در لیتر KIN در ترکیب با 1 میلی‌گرم در لیتر BAP تولید گردیدند. استفاده از NAA در اندام‌زایی نشان داد که بیشترین شاخه‌زایی، تعداد شاخه و طویل‌ترین شاخه ها در محیط حاوی 1 میلی‌گرم در لیتر BAP و KIN حاصل شد، درحالی که طویل‌ترین و بیشترین تعداد ریشه در محیط حاوی 1 میلی‌گرم در لیتر BAP و 2/0 میلی‌گرم در لیتر NAA و محیط حاوی 1 میلی‌گرم در لیتر KIN و 2/0 میلی‌گرم در لیتر ثبت گردید. بیشترین درصد شاخه‌زایی ( %70) در محیط حاوی 2 میلی‌گرم در لیتر BAP در ترکیب با 5/0 میلی‌گرم در لیتر KIN القا گردید و طویل ترین ریشه ها (12 سانتی متر) در محیط های تیمار شده با 1/0 میلی‌گرم در لیتر IBAدرترکیب با 1میلی‌گرم در لیتر KIN مشاهده شد. در مجموع، می‌توان از ریزنمونه‌ی هیپوکوتیل برای دستیابی به یک دستور العمل بهینه برای بهبود ریزازدیادی غیر مستقیم گیاه کینوا استفاده کرد.