چکیده: توسعه روزافزون استفاده از نانوذرات نقره در کشاورزی و صنعت موجب توجه به اثرات منفی ناشی از تجمع آن ها درطبیعت شده است. یکی از روش های افزایش مقاومت گیاهان زراعی در برابر آلودگی اکوسیستم های کشاورزی استفاده از اسید سیتریک به عنوان عامل کلات کننده فلزات سنگین و سولفید هیدروژن به عنوان یک مولکول پیام رسان در گیاهان می باشد. به ‌منظور بررسی پاسخ های زراعی و فیزیولوژیک لوبیا سبز به فلز سنگین نانونقره و محلول پاشی اسید سیتریک و سولفید هیدروژن، پژوهشی در سال‌های 1397 و 1398 در پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری طبرستان در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سه مرحله (آزمایشگاهی، گلدانی و مزرعه ای) اجرا شد. آزمایش جوانه زنی در سه مرحله و در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. بذور لوبیا سبز در هر مرحله به طور جداگانه با محلول نانونقره با غلظت های(صفر، 5/0، 1، 5/1، 2، 5/2 گرم در لیتر و آب مقطر)، اسید سیتریک (صفر، 5/0، 1، 5/1، 2، 5/2 گرم در لیتر و آب مقطر) و هیدروسولفید سدیم به عنوان دهنده سولفید هیدروژن (صفر، 3/0، 6/0، 9/0، 2/1، 5/1 میلی مولار و آب مقطر) هر کدام در سه زمان به مدت 5، 10 و 15 ساعت تیمار شدند. آزمایش گلدانی و مزرعه ای به-صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های تصادفی انجام شد. تیمارهای آزمایش گلدانی شامل نانونقره در چهار سطح (شاهد، محلول پاشی با غلظت 5/2 گرم در لیتر، کاربرد خاکی با غلظت 5/2 گرم در لیتر و کاربرد توأم محلول-پاشی و خاکی با غلظت های یاد شده)، محلول پاشی اسید سیتریک در سه سطح (صفر، 75/0 و 5/1 گرم در لیتر) و محلول پاشی هیدروسولفید سدیم به عنوان دهنده سولفید هیدروژن در دو سطح (عدم مصرف و مصرف با غلظت 6/0 میلی مولار) بود. همچنین تیمارهای آزمایش مزرعه ای شامل محلول پاشی نانونقره در سه سطح (صفر، 5/1 و 5/2 گرم در لیتر)، محلول پاشی اسید سیتریک و هیدروسولفید سدیم مشابه آزمایش گلدانی بودند. نتایج بخش آزمایشگاهی نشان داد که پیش تیمار بذور با هر سه ترکیب تیماری نانونقره، اسیدستریک و سولفید هیدروژن سبب بهبود پارامترهای جوانه زنی و رشد گیاهچه گردید در این میان اثر پیش تیمار نانونقره بیشتر از دو تیمار دیگر بود. اگرچه در برخی از صفات شرایط هیدروپرایم و سطح شاهد برتری نسبی نشان دادند. در آزمایش گلدانی و مزرعه ای کاربرد نانو نقره بر صفات رویشی از جمله طول و حجم ریشه، بیوماس کل و صفات فیزیولوژیکی مانند کلروفیل a، b و کاروتنوئید گیاه لوبیا سبز تأثیر منفی داشت که اثرات منفی آن در مرحله ی گلدانی با کاربرد توأم خاک مصرف + محلول پاشی و در مرحله ی مزرعه ای در غلظت 5/2 گرم در لیتر بیشتر بود. کاربرد نانو نقره سبب افزایش درصد نشت الکترولیت، میزان پراکسیدهیدروژن و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی گردید. محلول پاشی با اسید سیتریک و هیدروسولفید سدیم موجب بهبود صفات رویشی (وزن خشک بخش هوایی، تعداد شاخه فرعی، تعداد غلاف در بوته و عملکرد سبز) و رنگیزه های فتوسنتزی شد. کاربرد این دو تیمار با تخفیف اثرات تنش، از میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و میزان نشت الکترولیت کاست و همچنین موجب بهبود محتوای نسبی آب برگ و پروتئین محلول گردید. بهترین ترکیب تیماری در هر دو شرایط گلدانی و مزرعه ای مصرف غلظت های 5/1 گرم در لیتر اسید سیتریک و 6/0 میلی مولار سولفیدروژن بود که سبب مقاومت بیشتر گیاه در برابر تمامی سطوح نانونقره گردید.