چکیده: ایجاد شرایط مطلوب به منظور افزایش رشد و عملکرد گیاهان زراعی یکی از مهم ترین اهداف علم زراعت است. ازآنجاکه گیاهان زراعی در طول فصل رشد با تنش های محیطی متنوعی روبرو شده و با توجه به این مورد که ارزن ازجمله گیاهان زراعی مهم در مناطق خشک و نیمه‌خشک است، ایجاد شرایط مطلوب رشد و نهایتاً افزایش عملکرد دانه این محصول به نظر بسیار ضروری و مهم است. به‌منظور بررسی اثر محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک و اسید هیومیک بر رشد و عملکرد دانه ارقام مختلف ارزن آزمایشی در سال زراعی 1398 در مزرعه آموزشی- پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. فاکتور اصلی رقم (اکراینی، باستان و پیشاهنگ) و فاکتورهای فرعی آزمایش شامل کاربرد اسید سالیسیلیک و کاربرد اسید هیومیک بود. آبیاری پس از کشت به‌صورت جوی و پشته با دور آبیاری 7 روز انجام شد و تمام کرت های آزمایش در هر مرحله آبیاری به میزان برابر آبیاری شدند. محلول پاشی اسید سالیسیلیک (0، 400 میلی گرم در لیتر) و اسیدهیومیک (0، 600 میلی‌گرم در لیتر) در دو مرحله انجام شد. در این آزمایش صفاتی از قبیل رنگیزه های فتوسنتزی، محتوی نسبی آب برگ، عملکرد و اجزای عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک اندازه گیری شدند. نتایج این آزمایش نشان داد اسید سالیسیلیک و اسید هیومیک باعث بهبود صفات اندازه گیری شده در این آزمایش شدند به‌طوری‌که رنگیزه های فتوسنتزی تحت تأثیر این دو ترکیب به‌طور معناداری نسبت به حالت عدم استفاده از این ترکیبات افزایش پیدا کردند. همچنین محتوی نسبی آب برگ و پرولین نیز با کاربرد اسید سالیسیلیک و اسید هیومیک افزایش پیدا کردند. نتایج این آزمایش نشان داد وزن هزار دانه و تعداد دانه در بوته ارزن با کاربرد سالیسیلیک اسید و هیومیک اسید به‌طور معناداری افزایش پیدا کرد. بیشترین مقدار برای عملکرد دانه در رقم اکراینی و تیمار اسید هیومیک 600 میلی‌گرم در لیتر مشاهده شد که برابر 1426 کیلوگرم در هکتار بود. به‌طورکلی نتایج این آزمایش نشان داد کاربرد هیومیک اسید و سالیسیلیک اسید باعث افزایش عملکرد دانه در تمام ارقام مورد مطالعه شده و رقم اکراینی نسبت به دو رقم باستان و پیشاهنگ در صفات موردمطالعه مناسب‌تر می باشد.