چکیده: سدها سازه‌هایی هستند که به‌منظور تنظیم سطح آب در مسیر جریان رودخانه‌ها ساخته می‌شوند. آزمایش‌ها بر روی سه نوع خاک 0.2، 0.6 و 1.2 میلی‌ متر در داخل دستگاه تانک نشت و نفوذ انجام شد. با توجه به دانه بندی‌ها، آرایش‌های یک لایه، دو لایه و سه لایه در نظر گرفته شد و پارامترهای پتانسیل هیدرولیکی، گرادیان هیدرولیکی و دبی نشت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که برای آرایش دولایه با حضور پرده آب‌بند بهترین عملکرد در کنترل جوشش آرایش 1.2-0.2 میلی‌متر بود به‌طوری‌که به ازای هد بالادست 490 میلی‌متر اتفاق افتاد. در آرایش سه لایه با پرده آب‌بند، آرایش‌های صعودی 1.2-0.6-0.2 میلی‌متر و نزولی 0.2-0.6-1.2 میلی‌متر بهترین عملکرد را در کنترل پدیده جوشش داشتند که به ترتیب به ازای هد بالادست 490 و 480 میلی‌متر اتفاق افتاد. برای آرایش دولایه در حالت بدون پرده آب‌بند و با پرده آب‌بند، گرادیان هیدرولیکی در آرایش 0.6-1.2 و 0.2-0.6 میلی‌متر به ازای هد بالادست 410 میلی‌متر، به ترتیب در حدود 0.0019 و 0.001 بود. برای آرایش سه لایه در حالت بدون پرده آب‌بند و با پرده آب‌بند، گرادیان هیدرولیکی به ترتیب مربوط به آرایش 1.2-0.2-0.6 و 1.2-0.6-0.2 میلی‌متر بود به‌طوری‌که به ازای هد بالادست 410 میلی‌متر، در حدود 0.0024 و 0.0034 بود. برای آرایش دولایه در حالت بدون پرده آب‌بند و با حضور پرده آب‌بند، بهترین عملکرد به لحاظ کنترل دبی نشت به ترتیب مربوط به آرایش‌های0.6- 0.2 و 0.2-0.6 میلی‌متر بود. برای آرایش سه لایه در حالت بدون پرده آب‌بند و با حضور پرده آب‌بند، بهترین عملکرد به لحاظ کنترل دبی نشت به ترتیب مربوط به آرایش‌های 0.6-1.2-0.2 و 1.2-0.6-0.2 میلی‌متر بود. بررسی نتایج پی‌های تک لایه و چندلایه نشان داد که استفاده از پی‌های چندلایه می‌تواند راهکاری موثر در کنترل پدیده جوشش، کاهش گرادیان هیدرولیکی و دبی نشت باشد.