چکیده: امروزه کاربرد مواد آنتی اکسیدان و تنظیم کننده رشد گیاه به منظور کاهش اثرات منفی ناشی از تنش های مختلف مطرح شده است. متانول و سدیم نیتروپروساید از جمله این مواد هستند که موجب مقاومت گیاه به تنش های زیستی و غیر زیستی می شوند. جهت بررسی نقش این مواد در گیاه آفتاب گردان آزمایشی در سال 1393 به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود انجام شد. فاکتور اصلی تنش کم آبیاری شامل 2 سطح 8 و 16 روز آبیاری (به ترتیب به عنوان عدم تنش و تنش) و فاکتورهای فرعی شامل 3 سطح محلول پاشی متانول (صفر، 15 و 30 درصد حجمی) و محلول پاشی سدیم نیتروپروساید در 3 سطح (صفر، 50 و 100 میکرومولار) مورد بررسی قرار گرفتند. در این آزمایش تنش کم-آبیاری موجب کاهش سطح برگ، وزن خشک برگ، ساقه و طبق، قطرطبق، وزن هزار دانه، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه، کلروفیل a و کلروفیل کل شد. با تأخیر در آبیاری محتوای نسبی آب برگ و شاخص پایداری غشاء نیز کاهش یافت. تعداد دانه پوک در طبق در شرایط تنش (16 روز) افزایش یافت. محتوای نسبی آب برگ و شاخص پایداری غشاء نیز از صفاتی بودند که با کاربرد سدیم نیتروپروساید به طور معنی داری افزایش یافتند. درصد پروتئین و روغن دانه با کاربرد بالاترین سطح سدیم نیتروپروساید (100 میکرومولار) به ترتیب 2.58 و 6.19 افزایش یافتند. نتایج نشان داد کاربرد ترکیبی 100 میکرومولار سدیم نیتروپروساید و 15 درصد حجمی متانول وزن هزار دانه را به میزان 25 درصد افزایش و تعداد دانه پوک در طبق را به اندازه 14 دانه معادل 34.03 درصد کاهش دهد. محلول پاشی با دو غلظت 50 و 100 میکرومولار سدیم نیتروپروساید به ترتیب موجب افزایش 8.26 و 19.07 درصدی عملکرد دانه در شرایط تنش نسبت به شاهد گردید. محلول پاشی سدیم نیتروپروساید و متانول توانست تا حد زیادی اثرات مضر تنش کم آبیاری را بهبود دهد و در نهایت در محدوده پژوهش انجام شده ترکیب تیماری 100 میکرومولار سدیم نیتروپروساید به همراه متانول 15 درصد حجمی را می توان به عنوان بهترین ترکیب تیماری معرفی کرد.