چکیده: بررسی‌های متعدد در مورد خواص بیولوژیک و آنالیز ترکیبات مرزنجوش حاکی از بالا بودن خواص آنتی اکسیدانیو ضد میکروبی این گیاه دارویی است که می تواند جهت مهار گونه های فعال اکسیژن مورد استفاده قرار گیرد.به منظور بررسی تأثیر عصاره این گیاه بر گیاه زراعی سویا آزمایشی در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهرود در سال1393در قالب فاکتوریل با طرح پایه بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. آزمایش شامل پیش‌تیماربذری با عصاره مرزنجوش در پنج سطح (عدم پیش‌تیمار، پیش‌تیمار با عصاره 40 و 60 درصد مرزنجوش هر کدام به مدت زمان‌های 6 و 9 ساعت) به عنوان فاکتور اول و محلول‌پاشی با عصاره مرزنجوش در سه سطح (آب خالص،غلظت های 40 و 60 درصد مرزنجوش) به عنوان فاکتور دوم بودند. عصاره مرزنجوش به روش دم کردن با استفادهاز 100 گرم برگ خشک مرزنجوش در دمای 75 درجه سانتی گراد و به مدت 45 دقیقه تهیه شد.محلول پاشی در 60 و 85 روز پس از کاشت انجام شد.نتایج نشان داد پیش تیمار بذر با عصاره مرزنجوش موجب افزایش اکثر صفات زراعی و فیزیولوژیک از جمله وزن خشکساقه، قطر ساقه، شاخص سطح برگ، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، میزان کلروفیل a، b و کل، کاروتنوئید، محتوای نسبی آب برگ و درصد پروتئین دانه، آنزیم های کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و پراکسیداز شد. همچنین افزایش در مدت زمان پیش تیمار سبب افزایش در صفات مورد بررسی گردید. به طوری که مدت زمان 9 ساعت نسبت به 6 ساعت پیش تیمار بذر بالاترین میزان را در بسیاری از صفات اندازه گیری شده ایجاد کرد. محلول پاشی با عصاره مرزنجوش نیز موجب افزایش در اغلب صفات مورد بررسی از قبیل وزن خشک برگ و غلاف، قطر ساقه، تعداد شاخه جانبی، شاخص سطح برگ، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، پایداری غشاء پلاسمایی برگ، میزان کلروفیل a، b و کل، آنتوسیانین، کاروتنوئید، درصد و عملکردپروتئین و روغن دانه، میزان فعالیت آنزیم‌های کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز، پراکسیداز، فلاونوئید،قندهای محلول گردید. در بین ترکیبات تیماری مورد مطالعه محلول‌پاشی با غلظت40 درصد توأم با 6 ساعت پیش‌تیمار بذر با غلظت 40 درصدبا عصاره مرزنجوش توانست تأثیرگذارترین ترکیب تیماری در جهت افزایش صفات زراعیباشد و ترکیب تیماری 9 ساعت پیش‌تیمار بذر با غلظت 60 درصد توأم با محلول پاشی با غلظت 60 درصد با عصاره مرزنجوش بسیاری از صفات فیزیولوژیکی رابهبود بخشید. افزایش مدت زمان پیش تیمار بذر به همراه محلول پاشی باعصاره مرزنجوش موجب افزایش فعالیت آنزیم کاتالاز در برگ گیاهانی شد که ابتدا بذر آن-ها 9 ساعت با هر دو غلظت 40 و 60 درصد مرزنجوش پیش تیمار شدند و سپس با غلظت 60 درصد مرزنجوش محلول پاشی شدند.