چکیده: با توجه به افزایش روزافزون میزان مصرف کودهای شیمیایی در عرصه کشاورزی، می توان از کودهای نانو به-عنوان جایگزین مناسب که هم کیفیت محصولات را افزایش می دهد و هم می تواند امنیت غذایی را در سال های آتی تأمین کند نام برد. عنصر روی یکی از هفت عنصر کم مصرف و ضروری در تغذیه گیاهی است. امروزه پژوهش هایی در خصوص استفاده از عناصر ریزمغذی به ویژه روی به صورت پیش تیمار و محلول پاشی برای تخفیف اثرات نامطلوب محیطی بر گیاهان و بهبود رشد و نمو آن ها صورت گرفته است و امید است که این روش ها در افزایش محصول تأثیر داشته باشد. به همین منظور آزمایشی در جهت بررسی پاسخ زراعی و فیزیولوژیکی لوبیا سبز به پیش تیمار و محلول پاشی با نانو ذره روی در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود در سال 1394 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل پیش تیمار بذر در شش سطح (صفر، آب خالص، روی معمولی در دو غلظت 3 و 6 گرم در لیتر و نانو روی در دو غلظت 3 و 6 گرم در لیتر) و محلول پاشی عنصر روی در سه سطح (صفر، معمولی و نانو با غلظت 4 گرم در لیتر) بودند. که به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. اعمال پیش تیمار بذور در تیمارهای مورد نظر به مدت 12 ساعت و محلول پاشی با غلظت های مورد نظر قبل از گلدهی انجام شد. نتایج نشان داد کاربرد نانو روی 6 گرم در لیتر به صورت پیش تیمار همراه با محلول پاشی نانو روی تأثیر مثبت بر تجمع ماده خشک داشت و به ترتیب سبب افزایش 184.22، 58.4 و 150 درصدی وزن خشک برگ، ساقه و غلاف گردید. نانو روی 3 گرم در لیتر به صورت پیش تیمار افزایش معنی داری را نسبت به سایر تیمارها در ارتفاع ساقه، شاخه فرعی فرعی، ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه ایجاد کرد. البته اضافه شدن محلول پاشی اثر مثبتی بر این صفات داشت. کاربرد پیش تیمار و محلول پاشی به دو فرم معمولی و نانو تأثیر مثبت بر برخی صفات فیزیولوژیک نظیر رنگدانه های برگ و پایداری غشای پلاسمایی داشت. پیش تیمار نانو روی همراه با محلول پاشی روی به فرم معمولی و نانو فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان شامل کاتالاز، پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز و سوپر اکسید دیسموتاز را بهبود بخشید. محلول پاشی نانو روی سبب افزایش روی در برگ و دانه لوبیا سبز گردید، همچنین محلول پاشی روی در تمامی سطوح پیش تیمار سبب بهبود صفت پروتئین دانه شد. به طور کلی در محدوده آزمایش انجام شده نانو روی به ویژه در غلظت بالا به صورت پیش تیمار و محلول پاشی نانو تأثیر بیشتری بر صفات مورد بررسی داشت.