چکیده: در اثر تنش خشکی، میزان رادیکال های آزاد افزایش یافته و به گیاه آسیب وارد می شود. گیاه با تغییر محتوای آنتی اکسیدان ها (Xs) رادیکال های آزاد را خنثی نموده و خود را از آسیب محافظت می کند (مقاومت به تنش اکسیداتیو ناشی از خشکی). اثر این محافظت، در صفاتی مثل رشد گیاه (Ys) منعکس می شود. با حداکثر نمودن تابع Ys نسبت به Xs، می توان ترکیبی از Xs ها را بدست آورد که بالاترین مقدار ممکن Ys حاصل گردد. اساس این بهینه سازی، روابط مبتنی بر تغییرات ایجاد شده در Xs و Ys بر اثر تنش خشکی و کاهنده های اثر تنش خشکی از جمله پرتودهی گیاه با امواج آلتراسونیک و محلول پاشی گیاه با اسپرمین می باشد. هدف از این آزمایش، انجام بهینه سازی مذکور در ماش (لاین VC1973a) بود. آزمایش جوانه زنی بذر ماش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل مدت خیساندن بذر (2، 4، 6، 8، 10 و 12 ساعت)، مدت پرتودهی (0، 3، 6، 9 و 12 دقیقه) و دمای پرتودهی (17، 22، 27 و 32 درجه سانتی گراد) بود و به صورت طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. صفات مورد سنجش عبارت بودند از درصد جوانه زنی (C)، سرعت جوانه زنی (R؛ معکوس زمان تا 50% جوانه زنی)، یکنواختی جوانه زنی (U؛ زمان بین 10 و 90% جوانه زنی) و وزن خشک گیاه چه (V). در آزمایش گلدانی در هوای آزاد، تیمارها شامل دورهای آبیاری روزانه (شاهد)، 2، 3 و 4 روز بود. در زمان گلدهی، میزان فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و گایاکول پراکسیداز (Xs) برآورد شد. بعد از رسیدگی گیاه، شاخص برداشت و بیوماس (عملکرد بیولوژیکی) (Ys) اندازه گیری گردیدند و با استفاده از نرم افزار متلب و با توجه به تابع حاصله، مقادیری از Xs که برای آن، بالاترین Ys حاصل می گردد، محاسبه شد. بر اساس نتایج، غلظت بهینه آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و گایاکول پراکسیداز برای حصول حداکثر مقاومت به خشکی ماش به ترتیب برابر با 0/956 μmol H2O2 g−1 FW، 24/23 AU g−1 FW، و 21/23 AU g−1 FW بود. آزمایش مزرع های در یک سال و در دو مکان (ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان گنبد کاوس و ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان مراوه تپه) در استان گلستان اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در نظر گرفته شد. عامل اصلی یعنی تنش خشکی در 3 سطح شامل دور آبیاری متداول منطقه (7 روز یک بار؛ شاهد)، تنش متوسط (دور آبیاری 11 روز) و تنش شدید (دور آبیاری 15 روز) بود. عامل فرعی شامل پرتودهی و عدم پرتودهی بذر با امواج آلتراسونیک و همچنین محلول پاشی با اسپرمین 1 میلی مولار و عدم محلول پاشی (پاشش آب) در مرحله شروع گلدهی بود. در مرحله شیری شدن دانه ها، محتوای آنتی اکسیدان های پلی فنل اکسیداز، آسکوربات پراکسیداز و فلاونوئیدها در برگ (Xs) اندازه گیری شد. پس از رسیدگی گیاه، عملکرد دانه و محتوای پروتئین دانه (Ys) مورد سنجش قرار گرفت. با استفاده از نرم افزار متلب و با توجه به ساختار مطلوب شبکه عصبی، مقادیری از Xs که برای آن، بالاترین Ys حاصل می گردد، محاسبه شد. غلظت بهینه بدست آمده برای آسکوربات پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز و فلاونوئیدها به ترتیب برابر با 6/0 nmol.minute−1.g−1 FW و 0/32 nmol.minute−1.g−1 FW و 3/5 mg. g−1 FW بود.