چکیده: اسفراین در جنوب استان خراسان شمالی با مساحت 5345 کیلومتر مربع واقع شده است. دارای آب و هوای معتدل کوهستانی، بارندگی سالانه حدود 195 میلی متر و متوسط دمای سالانه 5/14 درجه سانتی گراد می باشد. کارخانه لوله‎گستر اسفراین واقع در دهستان روئین با مساحتی بالغ بر 210 هکتار تولید کننده انواع لوله های فولادی بدون درز casing , tubing , coupling و انجام عملیات finishing برای استفاده در چاه های نفت، گاز و پتروشیمی است. مسلماً با شروع فعالیت هر مجتمع صنعتی آلودگیهایی در فازهای مختلف جامد، محلول و گاز به محیط زیست اطراف کارخانه ارائه می شود که نوع این آلاینده‎ها به کیفیت و میزان فعالیت صنایع وابسته است. در این تحقیق، غلظت عناصر سنگین موجود در خاک، جهت ارزیابی نقش کارخانه لوله گستر به عنوان منبعی صنعتی در آزاد سازی فلزات سنگین، به خاکهای اطراف کارخانه مورد بررسی قرار گرفت. جهت نیل به این هدف، 40 نمونه از خاک سطحی اراضی اطراف کارخانه در 2 عمق 15-0 و 30-15 سانتی متری به صورت تصادفی نمونه‎برداری شد. سپس به بررسی و مطالعه پارامترهای شیمیایی فیزیکی و شیمیایی خاک و تعیین غلظت عناصر در نمونه های خاک به روش ICP پرداخته شد. جهت بررسی تغییرات رفتاری عناصر از استانداردهای مختلف و ضریب ژئوشیمیایی غنی شدگی استفاده شد. جهت نمایش مناطق آلودگی مربوط به هر عنصر و مقایسه آن با سایر مناطق و عناصر، نرم افزار GS+5.1 به کار گرفته شد. نتایج آنالیز خاک ها نشان می دهد که غلظت عناصر آرسنیک و نیکل در اطراف کارخانه لوله گستر بیش از میزان مجاز آنها در خاک است. عناصر مس، منگنز و آهن در نقطه 20 غلظتی بیش از غلظت مجاز را نشان دادند که این امر به دلیل موقعیت نقطه 20 از لحاظ اختلاف شیب با سایر نقاط ضلع جنوبی و در نتیجه تجمع رواناب ایجاد شده پس از بارندگی، انتظار می رود. همچنین خاکهای منطقه تا مرز آلودگی با سرب فاصله چندانی ندارند. بر اساس محاسبه ضریب غنی شدگی تیتانیوم بدون غنی شدگی؛ مولیبدن، مس، نیکل، کبالت، توریوم، وانادیوم، لانتانیوم، کروم، باریم، اسکاندیوم و گالیم غنی شدگی اندک؛ منگنز، آهن و استرونتیوم غنی شدگی متوسط؛ سرب و روی غنی شدگی نسبتا شدید؛ کادمیوم و کلسیم غنی‎شدگی شدید و آرسنیک غنی شدگی بسیار شدید را نشان می دهند. به طور خلاصه می-توان گفت که نتایج حاصل از مطالعات ذکر شده مؤید منشأ انسان زاد فلزات سنگین مورد بررسی در خاک های اطراف کارخانه لوله‎گستر است.