چکیده: شهرستان جوین در شمال سبزوار و در بخش غربی استان خراسان رضوی واقع شده است و از نظر موقعیت مکانی، بخشی از حوضه آبریز کویر مرکزی به حساب می آید. دشت جوین از جهات مختلف به ارتفاعات ختم می‌شود و رسوبات آبرفتی آن، بر روی بستری از سنگ آتش‌فشانی واقع شده است. منطقه دشت جوین، دارای زمین‌های کشاورزی فراوان با محصولات بسیار متنوع است و از قطب‌های مهم تولید محصولات کشاورزی در شرق کشور به شمار می‌آید. به همین دلیل، بررسی سلامت خاک کشاورزی این منطقه، از اهداف اصلی مطالعه پیش رو است. جهت تحقق این هدف، خاک کشاورزی منطقه دشت جوین از نظر میزان غلظت فلزات سنگین موجود، مورد پژوهش و بررسی قرار گرفت. جهت انجام مطالعه، 27 نمونه خاک از زمین‌های کشاورزی دشت جوین جمع‌آوری شد و پارامترهای فیزیکوشیمیایی آن‌ها به همراه غلظت و پراکندگی عناصر فلزات سنگین اندازه‌گیری گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، بافت خاک منطقه مورد مطالعه بیشتر از نوع clay loam بود. مقادیر میانگین پارامترهای فیزیکوشیمیایی خاک همچون pH، درصد ماده آلی (OM) و درصد کربنات (CaCO_3) به ترتیب 99/8، 22/2، 47/43 به دست آمد. همچنین در بررسی غلظت فلزات سنگین در خاک کشاورزی دشت جوین، تعدادی از ایستگاه‌های نمونه‌برداری برای برخی فلزات، آلوده تشخیص داده شد و در تعدادی از ایستگاه‌ها، غلظت بعضی فلزات بسیار بیشتر از حد مجاز مشاهده شد. به‌جز فلز روی که در غلظت میانگین خاک منطقه، مقداری کمتر از میانگین خاک جهانی را نشان می‌داد، سایر عناصر غلظت میانگین را بیش از مقادیر میانگین جهانی نشان دادند. ضرایب همبستگی به دست آمده از نمونه‌های خاک، همبستگی مثبتی میان Cr و Ni و همچنین همبستگی مثبت میان Cd و Cu و ماده آلی با فلز Znرا نشان داد. در بررسی ضریب غنی‌شدگی، عناصر روی، کادمیوم، مس و سرب با غنی‌شدگی اندک تا متوسط و فلزات نیکل، کروم و آرسنیک با درجه غنی‌شدگی قابل‌توجه تشخیص داده شدند. شاخص زمین انباشت برای فلزات کروم و نیکل در محدوده آلودگی متوسط، برای فلزات سرب و مس در محدوده نا آلوده تا آلودگی متوسط و برای کادمیوم، آرسنیک و روی در محدوده نا آلوده قرار گرفت. در بررسی شاخص بار آلودگی محیط نیز کلیه ایستگاه‌های نمونه‌برداری، آلوده تشخیص داده شد. همچنین در بررسی ریسک سلامت فلزات در مسیرهای مختلف، بلع، استنشاق و تماس پوستی برای بزرگسالان و کودکان اعداد به دست آمده، خطر سلامتی سرطان‌زا و غیر سرطان‌زا را برای عناصر در برخی ایستگاه‌ها از مسیرهای مختلف نشان داد.