چکیده: امروزه برای داشتن یک سیستم کشاورزی پایدار، استفاده از نهاده هایی که جنبه های اکولوژیکی سیستم را بهبود بخشند و مخاطرات زیست محیطی را کاهش دهند، ضروری به نظر می رسد. این مطالعه به منظور مقایسه اسید هیومیک و کود شیمیایی اوره بر برخی صفات گیاه آفتابگردان در قالب یک آزمایش مزرعه ای بصورت فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. دوازده تیمار این آزمایش شامل فاکتور اسید هیومیک در سه سطح (عدم مصرف، مصرف بصورت برگ پاشی مطابق با توصیه کارخانه سازنده و مصرف بصورت خاکی مطابق با توصیه کارخانه سازنده)، فاکتور کود اوره در دو سطح ( 0 و 100 کیلوگرم در هکتار) و فاکتور رقم آفتابگردان ( دو رقم آذرگل و هایسان33) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که مصرف هر دو شکل اسید هیومیک موجب افزایش وزن خشک اجزای گیاه از جمله برگ، ساقه، عملکرد روغن، عملکرد پروتئین، درصد کلونیزاسیون میکوریزی، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک گردید. اثر اصلی کود نیتروژن بر وزن خشک گیاه، ارتفاع گیاه، عملکرد روغن، عملکرد پروتئین، درصد کلونیزاسیون میکوریزی، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود. اثر رقم بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد نظیر تعداد دانه در طبق و عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین نشان می دهد که رقم آذرگل نسبت به رقم هایسان33 دارای وزن خشک برگ، وزن خشک طبق، عملکرد روغن، عملکرد پروتئین، درصد پتاسیم، درصد کلونیزاسیون میکوریزی، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بیشتری بود. رقم هایسان33 دارای وزن خشک ساقه و درصد فسفر دانه ی بیشتری نسبت به رقم آذرگل بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد اثر متقابل اسید هیومیک و کود اوره بر صفاتی مانند وزن خشک گیاه، درصد فسفر دانه، درصد پتاسیم، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، درصد کلونیزاسیون، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود. برای افزایش تولید در زراعت آفتابگردان، لازم است از منابع آلی مانند اسید هیومیک استفاده شود تا ضمن افزایش مقدار ماده آلی خاک، به ایجاد توسعه پایدار در کشاورزی کمک شود. میتوان گفت مصرف اسید هیومیک با تاثیر بر برخی صفات آفتابگردان علاوه بر بهینه سازی میزان مصرف کودهای شیمیایی از بروز عوارض منفی ناشی از مصرف زیاد آن جلوگیری می کند و از هزینه های تولید نه تنها در کوتاه مدت بلکه در بلند مدت به دلیل بهبود ساختار فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی خاک، کاسته و افزایش درآمد زارعین را به همراه دارد. به نظر می رسد استفاده از اسید هیومیک دارای فوایدی می باشد که قابلیت جایگزینی بخشی از مصرف کودهای شیمیایی در زراعت آفتابگردان را دارا است.