چکیده: یکی از راه های افزایش تحمل کم آبی و افزایش عملکرد در گیاهان زراعی استفاده از قارچ های میکوریزا می باشد میکوریزا یکی از مجموعه عوامل بیولوژیک در خاک های زراعی است، خصوصیات مفید میکوریزا در همزیستی با گیاهان سبب افزایش مطالعات علمی در این زمینه شده و علاقه مندی بیشتری را در استفاده تجاری از این قارچ به عنوان کود های زنده به وجود آورده است. تلقیح خاک با میکوریزا رشد و عملکرد گیاهان را در محیط آزمایشگاهی و در مزرعه افزایش می دهد، میکوریزا افزایش جذب عناصر غذایی را از راه افزایش انشعابات ریشه در یک محدوده معین از خاک ممکن می سازد. و از این طریق سبب تغییراتی در روابط آبی گیاه و بهبود مقاومت به کم آبی و یا تحمل در گیاه میزبان و افزایش کارآیی مصرف آب می شود در این آزمایش تاثیر قارچ های میکوریزای آرباسکولار و اسید هیومیک بر روی عملکرد و راندمان مصرف آب در ذرت در سه رژیم آبیاری در یک آزمایش مزرعه ای مورد مطالعه قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح اسپلیت پلات فاکتوریل بر پایه بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد کرت اصلی تنش کم آبی در سه سطح FC 100% (بدون تنش آب) ، FC 66% (تنش متوسط) ، FC33% (تنش شدید) و کرت فرعی شامل قارچ های میکوریزای آرباسکولار در سه سطح ، شامل دو گونه قارچ میکوریزاGlomus mosseae :M1 ، M2: Glomus intraradices و شاهد: M0 بود. و فاکتور دیگر اسید هیومیک در دو سطح مصرف(H1) و عدم مصرف ((H0 بود. نتایج این بررسی نشان داد که تنش کم آبی باعث کاهش رشد گیاه و همچنین کاهش عملکرد و اجزای عملکرد در مقایسه با شاهد شد و تلقیح با میکوریزا باعث افزایش رشد گیاه و افزایش عملکرد و اجزای عملکرد و افزایش کارآیی مصرف آب در مقایسه با شاهد شد. اسید هیومیک نیز تاثیراتی تقریبا مشابه با میکوریزا داشت. اثرات متقابل میکوریزا و تنش کم آبی در برداشت نهایی بر روی وزن صد دانه و کارآیی مصرف آب معنی دار بود به طوری که در شرایط، FC 33% و همزیستی گونه Glomus mosseae بیشترین کارآیی مصرف آب مشاهده شد. اثرات متقابل اسید هیومیک و تنش کم آبی، اسید هیومیک و میکوریزا و اثرات متقابل سه گانه(تنش کم آبی Í میکوریزا Í اسید هیومیک) در بسیاری از مراحل رشد ذرت بر صفات مورد بررسی تاثیر معنی داری نداشت.