چکیده: با برداشت بی رویه آب زیرزمینی از آبخوان آبرفتی یزد که مهمترین آبخوان در ایران مرکزی در مناطق خشک می باشد، منجر به افت شدید سطح آب و کاهش ذخیره در دسترس و قابل برداشت آب در این منطقه شده است. بنابراین تعیین منشا و مطالعه رفتار هیدروژئولوژی، هیدروشیمیایی-ایزوتوپی و همچنین تعیین بیلان آب و محاسبه برداشت پایدار از منابع آب زیرزمینی دشت یزد در راستای مدیریت بهینه برداشت و توسعه پایدار در این دشت بحرانی امری ضروری می باشد. جهت جریان آب زیرزمینی در محدوده آبخوان آبرفتی و آزاد یزد به صورت غالب، از سمت جنوب و ارتفاعات شیرکوه به سمت مرکز و سمت شمال غرب حوزه (منطقه چرخاب) می باشد. میزان افت سطح ایستابی در محدوده آبخوان یزد به طور سالیانه ۱/۰ تا ۱ متر متغیر می باشد. اما در بعضی از پیزومترها به خصوص در حومه شهر یزد در دوره ۲۰ ساله سطح آب ، به میزان حدود ۲/۲ تا ۹/۱۴ بالا آمده است. عمق سطح آب زیرزمینی از جنوب و جنوب شرق به طرف مرکز دشت و سپس به شمال غرب کاهش می‌یابد و بین 90 تا 150 متر متغییر است. با توجه به محاسبات بیلان انجام شده، کاهش حجم آبخوان یزد حدود ۴۵ میلیون مترمکعب در سال می باشد. بطور کلی در جهت جریان آب زیرزمینی مقدار هدایت الکتریکی افزایش یافته و بین ۳۵۲ تا 1۸۵۸۰ μS/cm متغییر است. وجود رسوبات نئوژن در بخشهای شرقی و جنوبی دشت باعث تغییر این الگو و هجوم آب شور از اطراف شده است. تیپ غالب آب شیرین کلروره منیزیک-کلسیک تا بیکربناته منیزیک-کلسیک و برای آبهای شور عمدتا بصورت کلروه سدیک بوده است. منشا عمده شوری در این منطقه، پدیده انحلال تبخیریها و رخداد اختلاط در نواحی مرزی آبخوان می باشد. براساس داده های ایزوتوپی از بارش روزانه در طول یکسال آبی در محدوده مطالعاتی یزد – اردکان از ۱۱ ایستگاه باران سنجی، خط بارش محلی ترسیم و بصورت (R2 = 0.95 ) δ2H (‰)= 4.45 x δ18O(‰) - 7.45 ارائه شده است. شیب کمتر از ۸ نشان دهنده آن است که تبخیر از بارش در حال باریدن اتفاق افتاده است. منطقه مورد مطالعه بیشتر تحت تأثیر جبهه های هوایی منطقه مدیترانه و خلیج فارس بوده است. نمونه های آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه دارای منشا آب جوی بوده و فرایند تبخیر تاثیر زیادی روی رفتار ایزوتوپی این نمونه ها نگذاشته است. نمونه ها در رنج ایزوتوپی نمونه های برف قرار گرفته اند. با توجه به اینکه عمده منبع تغذیه به سفره دشت یزد، ارتفاعات برفگیر اطراف است، محل قرار گیری نمونه ها قابل توجیح می باشد. در این تحقیق میزان برداشت پایدار از منابع زیرزمینی با استفاده از بیلان آب زیرزمینی با مدلسازی در دوره مبنا ۳۰ ساله ) از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۳۰ ( در دو سناریو نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در مرحله اول ، تغذیه و برداشت از آبخوان برای مدل عددی ، ثابت و در مرحله دوم تغذیه ثابت و برداشت متغییر تعیین گردیده است. اگر برداشت از آبخوان بدون تغییر به میزان حدود ۱۲۳ میلیون متر مکعب در سال ادامه یابد، با گذشت زمان به دلیل تغییرات در میزان جریان های ورودی و خروجی زیرزمینی، میزان کسری ذخیره آبخوان کاهش می یابد و آبخوان پس از گذشت بیش از 23 سال به تعادل می رسد. اما با کاهش حدود بیش از ۴۰ درصد از برداشت آبخوان ، بیلان مثبت و تغییرات ذخیره به حدود صفر می رسد . نرخ برداشت پایدار آب زیرزمینی پیش بینی شده آبخوان یزد ، حدود ۷۳ میلیون متر مکعب در سال می باشد.