چکیده: فرونشست و شکاف برداشتن زمین به عنوان مخاطره طبیعی مهمی بوده که بسیاری از دشت های ایران با آن روبرو بوده و باعث تخریب مناطق مسکونی، جاده ها، پل ها، خطوط انتقال نیرو، زمین های کشاورزی، چاه ها و پیزومترها شده است. در این مطالعه از یک طرف نحوه وقوع پدیده فرونشست در دشت سمنان و پهنه بندی این منطقه از نظر پتانسیل فرونشست زمین، مورد بحث قرار گرفته و از طرف دیگر مکانسیم رخداد شکاف و ارزیابی خطر و ریسک آن در جنوب و جنوب شرق سمنان بررسی گردید. بدین منظور ابتدا داده های مربوط به 18 پیزومتر در طی دوره آماری 24 ساله از اسفند 1372 تا اسفند 1396، برای ترسیم منحنی هم افت و هیدروگراف واحد دشت مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین برای تعیین نوع و ضخامت لایه های زیرسطحی از داده های لاگ پیزومترها، داده های مربوط به سونداژهای ژئوالکتریک و نقشه زمین شناسی استفاده گردیده است. سپس با استفاده از داده های منحنی افت و اطلاعات شرایط لایه های زیر سطحی، نقشه پتانسیل فرونشست دشت سمنان تهیه شده است. برای ارزیابی شکاف خوردگی زمین، چندین روش زمین شناسی و ژئوتکنیکی شامل ارزیابی های جامع صحرایی، نمونه گیری دست خورده و دست نخورده از خاک و آنجام آزمون های آزمایشگاهی (آزمون های دانه بندی، حدود آتربرگ، هیدرومتری مضاعف، پین هول، کرامپ، تحکیم مضائف و غیره) به کار برده شد. در نهایت بر مبنای نتایج به دست آمده، نقشه های پهنه بندی خطر و ریسک رخداد شکاف در این منطقه تهیه گردید. بررسی ها نشان داد که در دوره ی مذکور برداشت مداوم از آب زیرزمینی باعث افت 18/9 متری سطح آب زیرزمینی شده و شرایط را جهت تحکیم میان لایه های رسی و فرونشست زمین فراهم کرده است. نقشه پهنه بندی خطر رخداد فرونشست نشان می دهد که منطقه با پتانسیل بالای فرونشست در این دشت در بخش شمال شرقی دشت و در محدوده جنوب- جنوب غربی شهرک صنعتی قرار دارد. به علاوه نتایج نشان می دهد که حضور خاک های مسئله دار (رمبنده و واگرا) و فعالیت های انسانی مانند ساخت جاده و راه آهن در تشکیل و توسعه شکاف های این منطقه نقش داشته است. در حقیقت فرسایش خندقی متاثر از این دو عامل، مکانیسم اصلی رخداد شکاف شناخته شد. نتایج این تحقیق نشان داد که شکاف خوردگی زمین در این منطقه در حال توسعه بوده و ایمنی راه آهن، بخش جنوبی فرودگاه سمنان و روستای اعلا را به خطر می اندازد.