چکیده: یکی از عوامل آلودگی آب های زیرزمینی، آلاینده های هیدروکربوری پالایشگاه های نفت و گاز می باشد. پالایشگاه گاز فجر جم بزرگترین پالایشگاه گازی ایران است که در محدوده آبخوان ریز در استان بوشهر واقع شده است. به دلیل حجم بالای پساب های صنعتی تولیدی و مخازن نگهداری و انتقال فرآورده های نفتی در پالایشگاه گاز فجر و با توجه به سرازیز شدن چندین باره پساب آن در سالیان اخیر به رودخانه مجاور احتمال آلودگی آبخوان به مواد نفتی افزایش یافته است. به همین دلیل هدف از این تحقیق بررسی اثرات پالایشگاه گاز فجر بر آبخوان دشت ریز می باشد. بدین منظور نمونه برداری از نمونه های پساب، آب سطحی و آب زیرزمینی در فصل خشک (خرداد 95) انجام گرفت و پارامتر های EC، TDS، pH، یون های اصلی، فلزات سنگین شاخص در مناطق آلوده به نفت، مواد آلی (TOC) و هیدروکربنیTPH) ، PAHs و (BTEX اندازه گیری گردید. نتایج نشان می دهد که مقادیر EC، pH و یون های اصلی پساب پایین تر از آب سطحی بوده اما میزان غلظت فلزات سنگین در آن بسیار بالاتر از آب سطحی می باشد. پساب دارای آلودگی شدید به فلزات آهن، روی و سرب است. میزان TOC و TPH در نمونه های پساب و آب سطحی بسیار بالاتر از حد استاندارد EPA می باشد. در بین ترکیبات BTEX غلظت بنزن در نمونه های پساب دارای میانگین 1634 میکروگرم بر لیتر می باشد که بالاتر از حد هر دو استاندارد WHO و EPA است. غلظت در تمام نمونه های پساب که در آنها PAHs شناسایی شد، دارای مقادیری بالاتر از حد استاندارد می باشد. تغییرات مکانی EC، pH، سولفات و کلسیم در آب زیرزمینی نشان دهنده کاهش غلظت با افزایش فاصله از پالایشگاه می باشد. بالاترین میزان آلودگی آبخوان به فلزات سنگین مربوط به Zn می باشد. نتایج TOC و TPH در آب زیرزمینی بر هم منطبق بوده و نشان دهنده آلودگی آبخوان به مواد آلی بوده و میزان آلودگی نفتی آبخوان در حد متوسط می باشد. آبخوان در محدوده مورد مطالعه تنها دارای آلودگی به بنزن در تعدادی از نمونه ها می باشد. تغییرات مکانی BTEX نشان دهنده افزایش غلظت اکثر این ترکیبات در نقاط نزدیک تر به پالایشگاه و بالادست شهر خاص است که دلیل آن کاهش سرعت جریان سطحی در این نقاط و افزایش نرخ نفوذه می باشد. از مجموع 16 PAHs اندازه گیری شده 9 مورد در آب زیرزمینی شناسایی شد که بیشترین غلظت مربوط به پایرن می باشد. در مجموع ارزیابی کیفی منابع آبی بیانگر تاثیر آلودگی پساب پالایشگاه گاز فجر بر منابع آب سطحی و آبخوان دشت ریز می باشد.