چکیده: یکی از مهم ترین عوامل آلوده کننده خاک های کشاورزی در منطقه معدنی ایرانکوه، مجاورت این زمین ها به سدهای باطله فرآوری معدنی است. با توجه به اثرات منفی حضور عناصر بالقوه سمّی بر اکوسیستم های طبیعی، ارائه راهکارهایی کارآمد برای پاک‌سازی خاک و باطله های معدنی این منطقه امری ضروری است. در این پژوهش پس از نمونه برداری و تهیه نمونه معرف، ابتدا اندازه گیری غلظت کل و سپس مطالعات گونه سازی عناصر سرب، روی، کادمیم و آرسنیک بر روی نمونه های باطله و خاک کشاورزی منطقه با استفاده از روش-های استاندارد انجام شد. نتایج حاصل از استخراج ترتیبی نشان می دهد که عناصر سرب، روی و کادمیم بیشتر در فازهای کربناتی و اکسیدی خاک کشاورزی و باطله فرآوری حضور دارد؛ در حالی که عنصر آرسنیک عمدتاً در فازهای اکسیدی و باقی مانده نمونه خاک و در فاز تبادل پذیر و باقی مانده نمونه باطله فرآوری حضور دارد. بر مبنای گونه سازی عناصر مورد مطالعه در نمونه های مورد مطالعه، پاک‌سازی به روش الکتروکینتیک بر روی نمونه خاک معرف توسط 3 ماده مختلف شامل سدیم هیدروکسید، استیک اسید و Na2EDTA انجام شد. پاک‌سازی الکتروکینتیک بر روی باطله ی فرآوری و سنگ های باطله، به ترتیب توسط هیدروکسیل آمونیم کلراید و سولفوریک اسید انجام شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد پاک سازی الکتروکینتیک خاک کشاورزی توسط عامل کمپلکس ساز Na2EDTA موفّق تر از سایر عوامل می باشد و 30.58درصد روی، 23.8 درصد کادمیم، 18.53 درصد سرب و 4.05درصد آرسنیک به این روش قابل حذف است. علت احتمالی این امر، حضور درصد بالای عناصر بالقوه سمّی در بخش های اکسیدی و کربناتی خاک و توانایی کمپلکس سازی بالای عناصر روی و سرب با Na2EDTA است. به دلیل ترکیب کانی شناسی نمونه خاک و همچنین گونه سازی عناصر بالقوه سمّی مورد مطالعه، استفاده از استیک اسید و سدیم هیدروکسید تأثیر چندانی در پاک سازی الکتروکینتیک خاک ندارد. نتایج این پژوهش نشان می دهد کارآیی روش الکتروکینتیک برای پاک‌سازی باطله ی فرآوری و سنگ های باطله از عناصر بالقوه سمّی، پایین است؛ علت احتمالی این امر غلظت بالای چند آلاینده عنصری در این نمونه ها و حضور درصد قابل توجهی از عناصر در فازهای زیست دسترس ناپذیر می باشد.