چکیده: معدن سرب و روی ایرانکوه واقع در جنوب غربی اصفهان یکی از معادن بزرگ سرب و روی کشور است. در طی سال های فعالیت این معدن حجم زیادی باطله معدنی تولید شده که باعث آلودگی خاک های اطراف معدن به عناصر بالقوه سمّی شده است. به منظور بررسی کارایی روش شستشوی شیمیایی برای پاکسازی خاک های آلوده از زمین های کشاورزی اطراف معدن 36 جزء نمونه برداشت شد و یک نمونه معرف تهیه گردید. همچنین نمونه معرف باطله فرآوری برداشت شد. پس از آماده سازی نمونه ها، غلظت کل عناصر با استفاده از دستگاه ICP-OES اندازه گیری شد و به منظور بررسی گونه سازی عناصر آنالیز استخراج ترتیبی بر روی نمونه خاک و باطله معرف انجام شد. نتایج استخراج ترتیبی نشان داد که بیش ترین میزان سرب و روی در نمونه خاک در بخش اکسید آهن – منگنز و کربنات قرار دارد. در نمونه باطله نیز سرب عمدتاً در بخش کربنات و اکسید آهن-منگنز و روی غالباً در بخش کربنات قرار دارد. به منظور بررسی کارایی روش شستشوی شیمیایی، ابتدا چندین ماده شیمیایی شامل (هیدروکلریک اسید، نیتریک اسید، پتاسیم دی کرومات، سدیم استات، استیک اسید، سدیم هیدروکسید و سدیم-اتیلن دی آمین تترا استیک اسید) مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که Na2EDTA و NaOH به ترتیب بیش ترین و کم ترین بازدهی را برای حذف سرب و روی دارا می باشند. علت احتمالی این امر، حضور درصد بالای عناصر سرب و روی در بخش های اکسیدی و کربناتی خاک و توانایی کمپلکس سازی بالای عناصر سرب و روی با Na2EDTA است. پس از انتخاب ماده مناسب جهت استخراج عناصر سرب و روی، به منظور دستیابی به بالاترین میزان حذف، چندین پارامتر شامل (اندازه ذرات، pH، غلظت، زمان و نسبت مایع به جامد) بهینه سازی شد. نتایج حاصل از بهینه سازی نشان می-دهد که هرچه اندازه ذرات کوچک تر باشد درصد حذف بیش تر است که این به دلیل بالا بودن مساحت سطحی ویژه و بالا بودن غلظت عناصر در اندازه ذرات ریز می باشد. بیش ترین درصد حذف سرب و روی pH 2.63، غلظت 05/0مولار Na2EDTAو زمان 120 دقیقه به دست آمد. بهینه سازی نسبت جامد به مایع نشان داد که این پارامتر تأثیر چندانی بر روی میزان حذف ندارد. برای حذف سرب و روی از نمونه باطله فرآوری از سه اسید معدنی (HNO3، HCl، H2SO4) در 4 محدوده غلظت (1، 0.5، 0.1، 0.05 مولار) استفاده شد. نتایج نشان می دهد که HCl در غلظت 1 مولار و H2SO4در غلظت 0.05 مولار به ترتیب بیش ترین و کم ترین میزان حذف سرب و روی را به خود اختصاص می دهند.