چکیده: منطقه مورد مطالعه در 45 کیلومتری شیراز در مجاورت رودخانه کُر و در نزدیکی شهر مرودشت واقع گردیده است. هدف کلی این پژوهش ارزیابی آلودگی فلزی در خاک‌های کشاورزی اطراف کارخانه پتروشیمی شیراز (قدیمی ترین کارخانه پتروشیمی کشور) به‌ ویژه در سمت شمال شرقی کارخانه (جهت وزش باد غالب) است. برای این منظور تعداد 19 نمونه از خاک منطقه، 15 نمونه خاک سطحی از عمق 0 تا 15 سانتی متر و 4 نمونه خاک عمقی از عمق 15 تا 30 سانتی متر برداشت گردید. پس از آماده‌سازی نمونه‌های خاک ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی نمونه‌های خاک (شامل pH، میزان ماده آلی (OM) و بافت) و غلظت عناصر بالقوّه سمّی شامل (آرسنیک، نیکل، کروم، وانادیوم، روی، سرب و مس) با استفاده از روش های استاندارد اندازه گیری گردید. داده های بدست آمده توسط مقایسه با مقادیر زمینه و محاسبه اندیس های ژئوشیمیایی (ضریب غنی‌شدگی، شاخص زمین انباشت، درجه آلودگی و ضریب آلودگی) و آنالیزهای آماری (ضرایب همبستگی و تحلیل خوشه ای) تجزیه و تحلیل گردیدند. نتایج بدست آمده بالاتر بودن غلظت عناصر بالقوّه سمّی آرسنیک، نیکل، روی (نسبت به میانگین پوسته ای و میانگین خاک های جهانی)، به ترتیب با متوسط غلظت 8/10، 100/78 و 68/05 میلی گرم بر کیلوگرم و کروم با متوسط غلظت 80/94 میلی گرم بر کیلوگرم (نسبت به میانگین خاک های جهانی) نشان دهنده آلوده بودن خاک محدوده مورد مطالعه نسبت به این عناصر است. متوسط غلظت سرب 8/31 میلی گرم بر کیلوگرم بوده و غلظت سرب در تعدادی از نمونه ها بالاتر از میانگین پوسته‌ای بوده اما از میانگین خاک های جهانی پایین تر است همچنین متوسط غلظت بدست آمده از دو فلز وانادیوم و مس به ترتیب 80/68 و 25/63 میلی گرم بر گیلوگرم بوده که در نمونه های خاک مورد مطالعه نسبت به میانگین خاک های جهانی و میانگین پوسته ای پائین تر می باشند. غلظت تمام عناصر بالقوّه سمّی مورد مطالعه به غیر از آرسنیک در نمونه‌های خاک سطحی بالاتر از نمونه های خاک عمقی بوده و با افزایش عمق از مقادیر آن ها کاسته می شود. نتایج حاصل از محاسبه شاخص‌های ژئوشیمیایی نیز آشکار ساخت که بالاترین میزان آلودگی در خاک محدوده مورد مطالعه، مربوط به عناصر آرسنیک و نیکل است. همچنین آلودگی متوسط خاک نسبت به سه فلز کروم، وانادیوم و روی و آلودگی پایین خاک نسبت به مس و سرب مشهود است. بررسی‌ها گویای این مطلب است که منشاء احتمالی آلودگی فلزی در‌ خاک‌های مورد مطالعه به طور عمده انسان زاد بوده و علاوه بر فعالیت کارخانه پتروشیمی شیراز، فعالیت های کشاورزی و استفاده بیش از حد و غیراصولی از کودها و آفت‌کش‌ها نیز آلودگی ناشی از کارخانه پتروشیمی را تشدید کرده اند.