چکیده: کانسار آهن ورتاوه در 25 کیلومتری جنوب شهر کاشان، 8 کیلومتری جنوب شرقی شهر قمصر و در کمربند آتشفشانی- نفوذی ارومیه- دختر واقع شده است. ﺳﻨﮓ‌ﻫﺎﻱ ﺁﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻲ-ﺭﺳﻮﺑﻲ ائوسن ﻭ ﺗﻮﺩﻩ ﻧﻔﻮﺫﻱ بعد از میوسن زیرین (میوسن میانی؟) پیکره اصلی ﺳﻨﮓ‌ﻫﺎﻱ ﺭﺧﻨﻤﻮﻥ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ‌ﺩﻫﻨﺪ. بر اساس این پژوهش تزریق توده نفوذی با ترکیب کوارتزدیوریت-دیوریت به داخل توف‌های کربناتی ائوسن موجب تشکیل کانسار آهن ورتاوه شده است. ماده معدنی بطور عمده از مگنتیت تشکیل شده که در بخش‌هایی با هماتیت و کانی‌های سولفیدی شامل پیریت و کالکوپیریت و کانه‌های ثانویه مالاکیت، لیمونیت، گوتیت و اکسیدهای منگنز همراه است. ماده معدنی دارای بافت‌های توده‌ای، برشی، رگه-رگچه‌ای و دانه پراکنده می‌باشد. مجموعه کانی‌های گارنت، پیروکسن، اپیدوت، کلریت، کلسیت، کوارتز، سرسیت و آپاتیت، کانی‌های باطله‌ها را تشکیل می‌دهند. دگرسانی‌های اصلی در منطقه شامل اپیدوتی، کلریتی، سرسیتی و آرژلیتی شدن هستند. مطالعات ژئوشیمیایی توده نفوذی نشان‌دهنده ماگمایی با ماهیت کالک آلکالن و متاآلومین و از رده گرانیت‌های کمان ماگمایی است. بر اساس مطالعات ژئوشیمی و سیالات درگیر، سیال کانه‌ساز دارای منشأ ماگمایی می‌باشد. گسل، درزه و شکستگی های فراوان در منطقه نقش مهمی در انتقال سیالات کانه‌ساز و کانه زایی داشته‌اند. مطالعه سیالات درگیر، بیانگر شوری برابر40/5 تا 78/15 درصد وزنی نمک طعام در کانی کلسیت، 16/7 تا 64/10 درصد وزنی نمک طعام در کانی کوارتز و متوسط شوری 56/9 درصد وزنی نمک طعام برای سیالات کانه‌ساز می‌باشد. نمودار دمای همگن شدن، محدوده بین 150 تا 289 درجه سانتی‌گراد در کانی کلسیت و محدوده‌ای بین 274 تا 310 درجه سانتی‌گراد در کانی کوارتز را نشان می‌دهد. با تلفیق داده‌های حاصل از بررسی روابط صحرایی، مطالعات پتروگرافی، کانه‌نگاری، مطالعه سیالات درگیر و شیمی سنگ کل، برای کانسار ورتاوه الگوی تشکیل اسکارن کلسیمی پیشنهاد می‌شود. علاوه بر ماهیت اسکارنی با توجه به شواهد کانی‌شناسی، ساخت و بافت، ژئوشیمی و محیط زمین‌ساختی، کانسار ورتاوه شباهت‌هایی را نیز با کانسارهای اکسید آهن- مس- طلا (IOCG) نشان می‌دهند.