چکیده: توده گرانیتوئیدی ظفرقند در شمال شرق اصفهان و جنوب شرق اردستان قرار دارد و در محدوده ای با وسعت 70 کیلومتر مربع و با مختصات ′18 °52 تا ′29 °52 طول جغرافیایی شرقی و ′59 °32 تا ′12 °33 عرض جغرافیایی شمالی رخنمون دارد. این منطقه به زون ساختاری ارومیه- دختر تعلق دارد. این توده به شکل چند استوک و دایک رخنمون پیدا کرده است و دارای روند کلی شمال غرب- جنوب شرق می باشد. توده مورد مطالعه، در درون سنگ های آذرآواری و آتشفشانی- رسوبی ائوسن جایگزین شده است. مطالعات پتروگرافی و مشاهدات صحرایی نشان می دهد که توده گرانیتوئیدی ظفرقند دارای طیف ترکیبی گابروی الیوین دار، گابرو، دیوریت، کوارتزدیوریت، گرانودیوریت، گرانیت و آلکالی فلدسپارگرانیت می باشد. با توجه به مجموع شواهد زمین شناسی، توده مورد مطالعه دارای دو گروه سنگی 1- مافیک- حدواسط (گابروی الیوین دار، گابرو، دیوریت و کوارتزدیوریت) و 2- فلسیک (گرانودیوریت، گرانیت، آلکالی فلدسپارگرانیت) می باشد. سنگ های گروه مافیک- حدواسط نسبت به سنگ های گروه فلسیک دارای تقدم سنی هستند ولی بر اساس شواهد اختلاط ماگمایی، اختلاف سنی بین این دو گروه چندان زیاد نیست و تقریباً هم منشأ و همزمان می باشند. مطالعات پتروگرافی نشان می دهد که این سنگ ها عمدتاً از پلاژیوکلاز، الیوین، اوژیت، هورنبلند، بیوتیت، ارتوکلاز و کوارتز (کانی های اصلی) و به مقدار کم آپاتیت، مگنتیت، زیرکن و اسفن (کانی های فرعی) تشکیل شده اند. این سنگ ها بافت های گرانولار، افیتیک، میرمیکیتی، گرافیکی و پورفیروئیدی نشان می دهند. روند های تغییرات اکسیدهای عناصر اصلی، کمیاب و نادر خاکی نمونه های سنگی متعلق به بخش های مختلف این توده حاکی از نوعی بایمودالیتی (دوگانگی ترکیبی) در آنهاست. این امر مؤید مطالعات میکروسکوپی (پتروگرافی) و مشاهدات صحرایی است. ویژگی های ژئوشیمیایی نشان می دهند که سنگ های سازنده این توده نفوذی کالک آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا و متالومین می باشند. در نمودارهای ژئوشیمیایی (دیاگرام های هارکر، عناصر سازگار- سازگار، ناسازگار- ناسازگار و سازگار- ناسازگار)، سنگ های مورد مطالعه روند خطی یا تقریباً خطی نشان می دهند که مبین تبلور تفریقی است. حضور آنکلاوهای میکروگرانولار مافیک مؤیَد اختلاط ماگمایی صورت گرفته در طی تحول ماگمای سازنده سنگ های مورد مطالعه است. غنی شدگی نمونه ها از LILE و تهی شدگی آن ها از HFSE بیانگر ماگماتیسم متالومین نوع I قوس های آتشفشانی (VAG) است. نمودارهای مختلف تمایز محیط زمین ساختی نیز حاکی از نفوذ این توده گرانیتوئیدی در یک محیط مرتبط با قوس آتشفشانی در حاشیه فعال قاره ای است که با توجه به پیشینه زمین شناسی منطقه با فرورانش لیتوسفر اقیانوسی نئوتتیس به زیر خرده قاره ایران مرکزی متناسب می باشد. با در نظر گرفتن ویژگی های ژئوشیمیایی، ماگمای سازنده این سنگ ها، احتمالاً از ذوب بخشی یک منشأ گارنت آمفیبولیتی در اعماق 80 تا 100 کیلومتری حاصل شده است.