چکیده: هدف: فعالیت جسمانی و ورزش در کنار استفاده از مکمل های گیاهی در طول چند دهه اخیر به عنوان یکی از راهکارهای اساسی مراقبت و مدیریت دیابت مطرح بوده که هزینه اندک و بی ضرر بودن، اهمیت درمانی آن ها را بارزتر می سازد. در بین مکمل های گیاهی مصرف گیاه استویا و وانادیوم بر تنظیمات قند خون قابل تامل است. لذا هدف پژوهش حاضر، بررسی همزمان فعالیت استقامتی و مصرف وانادیوم و استویا بر بافت کبد موش های دیابتی در نظر گرفته شد. روش تحقیق: در این مطالعه تعداد 35 سر موش نر صحرایی(10±180گرم) (6 تا 8 هفته) پس از 4 هفته تغذیه با غذای پرجیره (70 گرم/ کیلوگرم روزانه)، به صورت تصادفی به 7گروه: کنترل، دیابتی، دیابتی+تمرین، دیابتی+وانادیوم، دیابتی+تمرین+وانادیوم، دیابتی+استویا و دیابتی+تمرین+استویا تقسیم شدند. جهت القای دیابت نوع1، استرپتوزوتوسین (55 میلی گرم/ کیلوگرم) درون صفاقی تزریق شد، وانادیوم (1 میلی گرم/ میلی لیتر) و استویا (500 میلی گرم/ کیلوگرم وزن بدن) در آب روزانه محلول گردید. برنامه تمرین استقامتی شامل هشت هفته دویدن بر روی تردمیل و 5روز در هفته بود، که با زمان 15 دقیقه و سرعت 20 متر/دقیقه آغاز، و به 35 دقیقه و سرعت 30 متر/دقیقه در هفته پایانی رسید. هشت ساعت پس از آخرین جلسه تمرین، موش ها توسط تزریق کتامین (60 میلی گرم/ کیلوگرم) و زایلوزین (5 میلی گرم/کیلوگرم) بیهوش شدند. تغییرات هیستوپاتولوژی در بافت کبد با استفاده از میکروسکوپ نوری بررسی گردید. به منظور تعیین نرمال بودن داده های پارامتریک از آزمون کلموگروف اسمیرنف و جهت تجزیه تحلیل آن ها، آزمون یک طرفه آنوا با تست تعقیبی توکی بکار گرفته شد. یافته ها: مقادیر وزن بدن در هر شش گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل سالم (P=0/01)، در گروه وانادیوم در مقایسه با وانادیوم+ورزش (P=0/01)، و در گروه استویا+ورزش در مقایسه با استویا (P=0/04)، کاهش معناداری یافت. در گروه دیابتی، با تغییرات خفیف سلول های هپاتوسیتی در گروه ورزش، وانادیوم، وانادیوم+ورزش و تغییرات متوسط در گروه استویا و استویا+ورزش موجب بهبودی شده است. و تغییرات خفیف ورید مرکز لوبولی در گروه ورزش، وانادیوم و استویا+ورزش و تغییرات متوسط در گروه وانادیوم+ورزش ایجاد شد ولی در گروه استویا هیچ تغییری ایجاد نشد. تغییرات فضای سینوزوئیدی در تمامی گروه ها با درجه متوسط موجب بهبودی شد.تغییرات خفیف التهاب و پرخونی فقط در گروه وانادیوم+ورزش مشاهده شد و درسایر گروه ها تغییراتی مشاهده نشد.