چکیده: مشکلات زیست محیطی ناشی از باطله های معدنی، همواره به عنوان یکی از موضوعات با اهمیت در اکثر کشورها مطرح است. شاید بدترین مشکل زیست محیطی در ارتباط با باطله های معدنی، تشکیل زهاب های معدنی بصورت اسیدی تا قلیایی و انتقال فلزات سمی به آب و خاک باشد. اکثر مطالعات انجام شده به بررسی آلودگی ناشی از باطله های معادن سولفیدی پرداخته اند و نحوه توزیع و شدت آلودگی عناصر آلاینده در محیط های اطراف این باطله ها (خاک و آب) ارزیابی شده است. در این مطالعات، منابع اصلی تولید آلودگی هم چون دمپ های باطله معدنی را که از نوع تیپ سولفیدی-کربناتی است، کمتر مورد توجه قرار داده است. بنابراین اولین گام در کاهش ریسک و مدیریت صحیح از این نوع باطله ها، درک صحیح و دانش کافی از رفتار زیست محیطی آنهاست. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی پتانسیل تولید آلودگی در باطله های سرب و روی تیپ سولفیدی با میزبان کربناتی در معدن انگوران می باشد. ترکیبی از روش های ژئوشیمیایی، آزمایشگاهی، کانی-شناسی و مطالعات ژئوفیزیکی در این تحقیق این اجازه را داد که یک توصیف جامع از خصوصیات ژئوزیست-محیطی این نوع دمپ های باطله به دست آید. در این راستا، به منظور انجام تحقیق، تعداد 52 نمونه از عمق 50-0 سانتی متری بخش های مختلف دمپ باطله سرب و روی انگوران برداشت شد و غلظت فلزات سنگین با استفاده از روش (ICP-MS) مورد آنالیز قرار گرفت. نتایج ژئوشیمیایی توسط شاخص های درجه آلودگی اصلاح شده و ریسک اکولوژیک از دمپ باطله های سرب و روی انگوران حاکی از این است که این نوع باطله ها، حاوی مقادیر قابل توجهی فلزات سمی از جمله آرسنیک، کبالت، کروم، نیکل، سرب و روی است، که میانگین هر یک از این عناصر ازحد مجاز در محیط زیست تجاوز کرده است. الگوی به دست آمده از پهنه بندی ریسک آلودگی، بخش شمال شرقی و جنوب غربی از محدوده دمپ باطله مورد مطالعه را به عنوان ریسک آلودگی خیلی زیاد نشان داد، که عناصر As و Cd بیشترین سهم در این آلودگی را دارند. در این تحقیق، روشی کاربردی برای پیش-بینی و طبقه بندی ریسک آلودگی عناصر سمی در دمپ های باطله با استفاده از روش آنالیز تمایز ارائه شد. نتایج نشان داد که عناصر As، Pb و Zn به عنوان مهمترین عواملی هستند که می توان دمپ های باطله را بر اساس سطح آلودگی، تفکیک و طبقه بندی کرد. این روش می تواند ابزار مفید، سریع و مقرون به صرفه برای پایش و برنامه های احیاء و بازسازی دمپ های باطله در آینده باشد. نتایج آزمایش استاتیکی اسید- باز اصلاح شده نشان داد که دمپ باطله ها پتانسیل بالایی در خنثی سازی اسید دارند. در این تحقیق، رویکرد کانی-شناسی به منظور پیش بینی پتانسیل تولید آلودگی و تعیین منشأ خنثی کننده آلودگی ارائه شد و نتایج این رویکرد با نتایج آزمایش استاتیکی مقایسه شد. نتایج مقایسه ای نشان داد که کانی کلسیت به عنوان منبع اصلی خنثی سازی است و رویکرد کانی شناسی در ارزیابی پتانسیل خنثی-سازی آلودگی، نتایج مطلوبی می دهد. این رویکرد در مقایسه با روش استاتیکی، روشی سریع و ساده تر است. مطالعات کانی شناسی با مقاطع میکرسکوپی و XRD، کلسیت را به عنوان فاکتور اصلی در خنثی سازی اسید و نتایج آنالیز SEM پیریت را به عنوان منبع اصلی در تولید زهاب اسیدی در باطله های معدنی نشان داد. نتایج EPMA از کانی های سولفیدی نشان داد، اسفالریت به عنوان مهم ترین کانی حامل برخی فلزات سمی می باشد. نتایج ژئوفیزیکی به روش های VLF، مغناطیس سنجی و ژئوالکتریک بر روی دمپ باطله نشان داد که، افزایش خاصیت مغناطیسی و کاهش مقادیر مقاومت ویژه الکتریکی در بخش هایی از دمپ باطله، احتمالاً ناشی از لیچینگ نفوذی در اثر اکسایش باطله ها و تشکیل زهاب با خاصیت قلیایی است که می تواند حاوی یون های اصلی و فلزی محلول باشد. نتایج آنالیز و گونه پذیری از نمونه های آب محدوده مورد مطالعه، این مورد را تأیید کرد و مهم ترین عوامل مؤثر در خاصیت رسانایی الکتریکی (EC) زهاب خروجی از دمپ باطله های سرب و روی انگوران را، افزایش غلظت یون های فلزی، کمپلکس های فلزی آنیونی، SO_4^(2-)، Na^+ و TDS نشان داد که می تواند دلیل شاخصی در افزایش خاصیت رسانندگی به دست آمده از نتایج ژئوفیزیکی باشد. اگرچه یافته های محققین نشان می دهد که خاصیت رسانندگی منحصر به زهاب اسیدی است ولی در این تحقیق این نتیجه حاصل شد که زهاب قلیایی هم می تواند به صورت زون های رسانا در نتایج ژئوفیزیکی نیز قابل شناسایی باشد.