چکیده: در کارگاه های استخراج زیرزمینی به دلیل اضافه شکست و ریزش دیواره ها و سقف، پدیده مخلوط شدن باطله، یا مواد با عیار کمتر از عیار حد، با مواد معدنی استخراج شده رخ می دهد که به آن ترقیق گفته می-شود. این پدیده برای کارگاه های استخراج کندن و پرکردن که دارای کمرهای ضعیف است از اهمیت بیشتری برخوردار است. کاهش ترقیق یکی از راه های افزایش کیفیت محصول تولیدی و در نتیجه کاهش هزینهها و افزایش سود می باشد. هدف از این رساله، ارائه مدلی برای ارزیابی و پیش بینی ترقیق در کارگاه های استخراج زیرزمینی از نوع کندن و پرکردن می باشد. به این منظور، ابتدا تمامی پارامترهای مؤثر در ترقیق مورد شناسایی قرار گرفتند. این پارامترها در 4 دسته عوامل طراحی کارگاه، چال زنی و آتشباری، زمین شناسی و عملیاتی دسته بندی شدند. سپس وزن دهی دسته عوامل و پارامترها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی دلفی فازی (FDAHP) انجام شد. در ادامه، از میان تمامی پارامترهای مؤثر، تعداد 10 پارامتر برتر انتخاب شدند. سپس، یک اندیس جدید، به نام شاخص ترقیق برنامه‌ریزی نشده کارگاه، SUDI، معرفی و از آنجا سیستم طبقه‌بندی جدید ارزیابی ترقیق برنامه‌ریزی نشده، ارائه شد. این شاخص که دامنه آن در بازه 10 تا 100 متغیر است، بیان کننده میزان آمادگی کارگاه های استخراج به ترقیق برنامه‌ریزی نشده است. در ادامه، سیستم طبقه بندی مذکور در 10 کارگاه استخراج از مجموعه معادن منگنز ونارچ مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از سیستم مانیتورینگ فضای حفاری، مقادیر واقعی ترقیق کارگاه ها (ELOS) تعیین و از آنجا رابطه حاکم بین SUDI و ترقیق کارگاه ها با ضریب تعیین 0.90 مشخص شد. با استفاده از این رابطه می توان مقدار ELOS هر کارگاه را با داشتن مقدار شاخص ترقیق برنامه‌ریزی نشده آن مشخص کرد. سپس، با استفاده از مدل سازی عددی و استفاده از نرم افزار 3DEC ترقیق کارگاه ها شبیه سازی شد و از آنجا میزان تأثیر پارامترهای مؤثر بر ترقیق مورد بررسی قرار گرفت که منجر به ارائه رابطه ای برای پیش بینی ترقیق شد. در انتها رابطه مذکور با استفاده از داده های 10 کارگاه مذکور مورد اعتبارسنجی قرار گرفت. بررسی های انجام شده نشان می دهد بین مقادیر واقعی و مقادیر پیش بینی شده ترقیق ضریب تعیین 0.82 برقرار است که نشان دهنده درستی رابطه پیش بینی ارائه شده می باشد. بنابراین در هر کارگاه، با داشتن مقادیر پارامترهای مؤثر در ترقیق، می توان مقدار ELOS را پیش بینی کرد.