چکیده: روش گرانی سنجی به عنوان یکی از روش های ژئوفیزیکی بر اساس اختلاف چگالی ساختار مورد مطالعه و چگالی زمینه ی محیط در برگیرنده در اکتشافات (از جمله حفرات و فضاهای خالی) مورد استفاده قرار می گیرد. قنات ها و لوله گاز مدفون به دلیل فضای خالی که در زیر زمین ایجاد می-کنند، با استفاده از برداشت های گرانی سنجی قابل شناسایی هستند و می توان با این روش مناطق ریزشی یک قنات و یا نقاطی که احتمال ریزش و تخریب وجود دارد را شناسایی کرد. هرچند به منظور شناسایی بهتر باید از روش میکروگرانی (منطقه کوچک و نقاط نزدیک به هم) استفاده کرد. در این تحقیق عملیات گرانی سنجی در شمال غرب دامغان و روی قنات حاجی آباد انجام شد. محدوده ی برداشت طوری انتخاب شد که هم یکی از میله های عمودی قنات و هم خط لوله گاز سراسری عبوری از محدوده؛ در شبکه قرارگیرند. بر این اساس به تعداد 8 پروفیل با امتداد شمالی- جنوبی و عمود بر امتداد قنات طراحی و در مجموع مقادیر گرانی در 550 ایستگاه اندازه-گیری شد. پس از انجام تصحیحات مختلف از جمله رانه دستگاه، عرض جغرافیایی، هوای آزاد، تصحیح بوگه و توپوگرافی؛ آنومالی گرانی نسبی محاسبه شد. برای پردازش و تحلیل داده ها از روش ها و فیلترهای مختلفی استفاده شد. در نقشه های نهایی لوله گاز مدفون و میله عمودی قنات به آسانی قابل تفکیک است ولی کوره قنات به علت قرارگیری در عمق بیشتر و وجود منطقه ریزشی ناشی از قنات قدیمی به سختی و با به کار بردن فیلتر های دیگر قابل تفکیک است. طراحی شبکه برداشت به نحوی بود که برای رسیدن به نتایج قانع کننده نیاز به مدل سازی ساختارهای مصنوعی وجود داشت. بدین جهت کوره قنات، میله قنات و لوله گاز با سه استوانه با مشخصات نزدیک به آنچه در منطقه ی برداشت وجود داشت، مدل سازی شد. نتایج مدل سازی گویای این مطلب بود که طراحی شبکه برداشت (به خصوص در میکروگرانی) بسیار مهم بوده و یک شبکه ی برداشت متفاوت باعث تغییر در خروجی داده ها می شود. از دیگر نتایجی که در این تحقیق حاصل شد می توان به تاثیر زیاد ساختارهای سطحی تر نسبت به ساختارهای عمیق تر اشاره کرد که باعث حذف تاثیر آن ها در نقشه های خروجی می شود. همچنین شناسایی و آشکارسازی مناطق ریزشی یک قنات قدیمی با برداشت های گرانی سنجی تقریباً میسر شد.