چکیده: درصد قابل توجهی از مخازن هیدروکربوری ایران، کربناته هستند. وجود سیستم پیچیدة تخلخل در مخازن کربناته باعث رفتار هیدرولیکی پیچیده در این مخازن می شود. این مخازن به دلیل نحوه شکل گیری و اثرگذاری فرآیندهای دیاژنزی بسیار متغیر و غیرقابل پیش بینی هستند. لذا آنالیز انواع تخلخل به ویژه تخلخل حفره ای و شکستگی که نقش به سزایی در تعیین ذخیره، انتقال و استحصال سیالات هیدروکربنی دارند، بسیار ضروری به نظر می رسد. از چالش های مهم در مطالعه مخازن کربناته، تغییرات محلی شدید پارامترهای مخزنی مانند تخلخل در مخازن کربناته بوده که به دلیل ناهمگن بودن این مخازن است. مطالعه لاگ های چاه پیمایی غیر تصویری و مقاطع نازک با توجه به آن که لاگ های چاه پیمایی غیر تصویری، میانگین تخلخل را در هر 15/0 تا 1 متر از چاه اندازه گیری می کنند و مقاطع نازک میکروسکوپی که از یک بخش از مغزه تهیه می شود، نمی تواند نتایج دقیق و مطلوبی را به همراه داشته باشد. امروزه از ابزارهای تصویرگر در حوزه های اکتشاف، حفاری، و توسعه مخازن نفتی استفاده می شود که خصوصیات فیزیکی سازندها و لایه های تحت الارضی را برحسب عمق با دقت بالایی بررسی می نماید. ازجمله این تصاویر می توان به تصاویرFMI اشاره کرد که با اندازه گیری مقاومت ویژه نسبی، تصویری از دیواره چاه با کیفیت بالا فراهم می آورد. تخلخل حفره ای و شکستگی ها را با به کارگیری تکنیک های پردازش تصویر می-توان در لاگ تصویرگر شناسایی و میزان آن ها را اندازه گیری نمود. با تلفیق لاگ های چاه پیمایی غیر تصویری و لاگ FMI، انواع تخلخل به صورت کمی قابل تعیین است. در این مطالعه، روشی برای اندازه گیری تخلخل ثانویه و تفکیک انواع آن در مخزن سروک در میدان نفتی گچساران واقع در جنوب ایران ارائه شده است. در این روش با استفاده از جعبه ابزار پردازش تصویر در نرم افزار MATLAB، اثر مربوط به تخلخل ثانویه که به صورت پیکسل های سیاه رنگ بر روی تصویر FMI ظاهر می شوند، شناسایی و آنالیز می گردند. با تعیین نسبت پیکسل های مربوط به تخلخل ثانویه به کل پیکسل های تصویر در بازه های 5 سانتی متری از عمق چاه، میزان تخلخل ثانویه با دقت بسیار بالا تعیین شده و به صورت یک لاگ نمایش داده می شود. مقایسه نتایج حاصل از این روش با نتایج لاگ های غیر تصویری، اختلافی کمتر از 3% را در تعیین میزان تخلخل ثانویه نشان می دهد. با توجه به این که لاگ های غیر تصویری مقدار میانگین تخلخل را در بازه های 15 تا 100 سانتی متر از عمق چاه اندازه گیری می کنند اما روش آنالیز تصویر تخلخل ثانویه را در بازه های 5 سانتی متری از عمق چاه تعیین می کند، وجود این اختلاف قابل توجیه است. از مزایای مهم این روش در تعیین تخلخل ثانویه، کمک به شناسایی زون های نازک با تخلخل بالا می باشد که سایر لاگ های چاه پیمایی قادر به شناسایی آن نیستند. همچنین با در نظر گرفتن یک مقدار حد تجمع و ساختار تجمع برای پیکسل های سیاه رنگ مربوط به شکستگی ها، می توان آن ها را از تصویر متمایز نمود. با تفریق اثر شکستگی ها از اثر مربوط به تخلخل ثانویه بر روی لاگ تصویری، تخلخل حفره ای شناسایی می گردد. مقایسه نتایج حاصل از این روش با نتایج حاصل از تشخیص شکستگی ها به کمک نرم افزار Geolog نشان می دهد که این روش در تعیین شکستگی ها با بازشدگی زیاد عملکرد خوبی دارد اما به دلیل کیفیت پایین اغلب لاگ های تصویری و همچنین ناپیوسته بودن اثر برخی از شکستگی های باز به دلیل پرشدگی، در برخی موارد در تفکیک شکستگی ها و حفره ها ناتوان است. هر چند به دلیل شباهت اثر تخلخل ثانویه و شیل ها بر روی لاگ های تصویری، روش آنالیز تصویر در بازه-های شیلی عملکرد مناسبی ندارد اما به دلیل کیفیت مخزنی ضعیف این بازه ها در مخازن کربناته، می توان از خطای آن چشم پوشی کرد.